Merhaba sevgili Midaslılar!
Geçtiğimiz yazıda uzun vadeli yatırım yaparken hisse seçimlerinde nelere dikkat etmemiz gerektiğini konuşmuştuk. Uzun yıllar ortağı olacağımız şirketleri seçerken tıpkı diğer yatırımlarımızda olduğu gibi detaylı araştırma yapmamız gerektiğini, tüm hisseleri tıpkı bir işletmeyi satın alır gibi incelememiz gerektiğini vurguladık. Bu yazıda ise uzun vadeli yatırımda psikolojinin öneminden bahsetmek istiyorum. Hisse senetleri doğaları gereği riskli varlıklar oldukları için fiyat hareketleri de oldukça oynak olabiliyor. Hem yukarı hem de aşağı sert şekilde dalgalanan bu piyasada psikolojimizi sağlam tutabilmek çok önemli. Öncelikle psikoloji konusunda herhangi bir örgün eğitim almadığımı, tüm tavsiyelerimin şu ana kadar finans psikolojisiyle ilgili okuduğum kitaplara ve 5 yıllık tecrübelerime dayandığını vurgulamak istiyorum. Öyleyse başlayalım.
Borsada psikoloji neden önemlidir?
İster finansal özgürlük amacıyla yatırım yapıyor olun isterseniz başka bir amaçla, uzun vadeli yatırım yapıyorsanız psikolojinizin güçlü olması gerekir. Tıpkı piyasalarda olduğu gibi insan davranışları da döngülerden oluşur. Aşırı umutsuzluk veya aşırı cesaret gibi duygular tıpkı bir sarkacın kolları gibi piyasa döngüleriyle birlikte hareket eder.
Bu duygularımızın çoğu ya doğuştan gelir ya da çocukluğumuzda yetiştiğimiz çevrenin bize kattıklarıdır. Uzun vadeli yatırımcı olarak bu döngünün neresinde olduğumuzu ne kadar iyi anlayabilirsek duygusal iniş çıkışlarımızı da bir o kadar kontrol ederek sönümleyebiliriz. Bunun için kendi edindiğim tecrübelerden şu tavsiyeleri vermek istiyorum.
- Düzenli hisse toplama mı yoksa tek seferde yatırım mı yapacaksınız buna karar verin.
Uzun vadeli yatırımda iki farklı görüş bulunuyor. Bunlardan birincisi toplu alım (lump sum investing), ikincisi ise düzenli hisse toplamadır (dollar cost averaging). Bunlardan her ikisinin de kendisine göre haklı yanları var. İlk düşüncede olanlar şöyle der: “Her zaman tüm paramı tek seferde toplu olarak yatırmayı tercih ederim. Neden mi? Çünkü paramın tamamen piyasada olduğunu ve benim için çok çalıştığını bilerek geceleri daha rahat uyuyabilirim. Piyasaya bakmayı ve kendime “Piyasa yükseliyor, dün yatırım yapmalıydım!” ya da “Piyasa düşüyor, bugün mü yatırım yapmalıyım yoksa başka bir günü mü beklemeliyim?” demeyi bırakıyorum. Piyasanın düştüğü gün yatırım yapmazsam ve ertesi gün piyasa yükselirse, o zaman bir gün önce yatırım yapmadığım için kendimi suçlarım.
İkinci görüş ise ortalama maliyet olarak bilinen düzenli alım yöntemi. Bu alımlar haftalık, aylık hatta günlük bile olabilir. Bu strateji, alım yaparken düşünmeyi ve psikolojiyi devre dışı bıraktığı için piyasa dalgalanmalarından sizi koruyacaktır. Burada önemli olan alım günü geldiğinde eğer borsa yükseliyorsa ve siz stratejinizde ısrarcı olmayıp ertelerseniz işte o zaman işlerin karışabileceğidir. Bunu yaparsanız araya duygularınızı sokmuş olursunuz. Eğer fiyat kafanızdaki değerin daha da altına inerse alımlarınızı artırmaktan çekinmeyin. Kaliteli ve ucuz bir hisse senedini sırf fiyatı düşüyor diye satmak değer yatırımcısı olarak kendinize yapabileceğiniz en büyük kötülüklerden biridir.
- İstikrarlı şekilde piyasa zamanlaması yapmak imkansızdır. Bunu denemeyin!
“Şimdi yatırım yapmalı mıyım? Borsa tepede, her gün rekor tazeliyor. Ya şimdi yatırım yaparsam ve piyasa 30% düşerse? Kenarda bekleyip piyasanın düzeltme yapmasını beklemek çok daha iyi değil mi?”
En çok sorulan ve yine en çok yanlış yapılan konulardan biri: Piyasa zamanlaması! Hiçbirimiz kahin değiliz ve geleceği istikrarlı şekilde bilemeyiz. Bir veya birkaç kez doğru tahmin yapmamız bizi çok iyi bir yatırımcı yapmaz, sadece şanslı olduğumuzu gösterir. Yakında boğa piyasası sona mı erecek? Resesyon mu geliyor? Hiçbir fikrim yok. Peter Lynch, John Bogle, Warren Buffett gibi pek çok ünlü yatırımcı piyasa zamanlamasının anlamsızlığını ve zorluğunu defalarca dile getirmişlerdir.
“Hisse senedi piyasasının zaman zaman düşmesi doğaldır. Kötü bir piyasadan kaçınmak için geliştirilmiş bir sistem de yoktur. Piyasa zamanlaması yapmadan bunu yapamazsınız ki bu da çok ahmakça bir davranıştır. Mucize beklemeden, istikrarlı tasarruf yaparak muhafazakar yatırım yapmak gidilecek tek yoldur.”
Warren Buffett
“Piyasa tepedeyken satmak ve dipteyken almak çok güzel olurdu fakat 55 yıllık iş hayatımda sadece bunun nasıl yapılacağını bilen birini değil, bunun nasıl yapılacağını bilen birini tanıyan birini de görmedim.”
John Bogle
Ben ünlü yatırımcılara kulak veren tarafta olmayı tercih ediyorum.
- Uzun vadeli yatırımcı olarak günlük ekran takibi yapmayı bırakın.
Araştırmasını yapmış, şirketlerini derinlemesine incelemiş ve alımlarını yapmış bir uzun vadeli yatırımcının artık o saatten sonra fiyat takibi yapması mantıksızdır. Yine de bu en çok yapılan ve vazgeçilmesi en zor hatalardan biri. Gün içerisinde işlem yapmayı düşünmememize rağmen o fiyatlara bakmaktan kendimizi alamıyoruz. Kısa vadede hiçbir anlam ifade etmiyor fakat yine de yeşil görünce seviniyor, kırmızı görünce üzülüyoruz. Yatırımcının psikolojisi ne kadar sağlam olursa olsun, günlük fiyat hareketlerini takip ediyorsa eninde sonunda işlem sıklığı artacaktır. Bunun yerine şirket haberlerini takip etmek, faaliyet raporlarını didik didik okumak, şirket yetkililerinin röportajlarını dinlemek hem şirket ve sektör hakkında bilginizi artıracak hem de finansal okuryazarlığınızı geliştirecektir.
- Kendinizi dış seslerden mümkün olduğunca izole edin.
Eğer bir hisse senedini alma sebebiniz değişmediyse sırf fiyatı yükselmiyor diye satmak yapılabilecek en büyük hatalardan biridir. Burada sosyal medyadaki gürültüye takılmamak çok büyük önem taşıyor. Günümüzde sosyal medya sayesinde birçok veriye kolayca erişebiliyoruz fakat bunun yanında olumsuz ve hatta yanlış haberlere de açığız. Bu nedenle kaynağını sorgulamadan ve etkilerini dikkatlice tartmadan tüm haberlerden ve düşüncelerden etkilenmemeliyiz. Bunu da sosyal medyada takip ettiğimiz kişileri iyi seçerek ve sayısını sınırlayarak aşabiliriz. Az ama öz bilgi, her zaman gürültüden iyidir.
Sonuç
Bu yazıda uzun vadeli yatırım yaparken psikolojinin önemine vurgu yapmaya çalıştık. Özellikle hisse senedi piyasasının çok oynak olabileceğinden, bu oynaklık içerisinde yaşanacak duygusal gelgitlerin yatırımlarımıza zarar verebileceğinden bahsettik. Tıpkı piyasa döngüleri gibi duygusal döngülerimizin de farkında olarak bunları kontrol etmek finansal özgürlük yolunda bizi birkaç adım öne çıkaracaktır. Bir sonraki yazıda görüşmek üzere…
Bay Tutumlu
Burada yer alan bilgiler yatırım tavsiyesi içermez. Bilgi için: Midas Sorumluluk Beyanı
