İstihdam Ne Demek? İstihdam Oranı Nedir?

Tekerleri dönmeden hareket eden bir bisiklet gördün mü hiç? Cevabının hayır olduğunu düşünüyorum. Bisikletin bir yerden bir yere hareket edebilmesi için tekerlerin dönmesi, yani senin pedalları çevirmen gerekir. Aslında ekonomiyi de bir bisiklete benzetebiliriz. Ekonomik faaliyetlerin yerine getirilmesi için senin benim gibi iş gücünün istihdama dahil olması, yani pedalları çevirmesi şart. Ancak bu şekilde ekonomik anlamda da belli bir yol katedebiliriz.

Kelime anlamı olarak istihdam, bir insanı bir görevde kullanma, çalıştırma anlamına gelmektedir. Finansal boyutuyla düşündüğümüzde ise ülkedeki mevcut iş gücünün ekonominin işleyebilmesi ve ekonomik faaliyetlerin aksaksız gerçekleştirilebilmesi için çalıştırılmasıdır.

İstihdam kelimesi hem dar hem de geniş anlamda incelenebilir. Dar anlamda istihdam emeğin, yani sadece çalışanların üretim sürecinde kullanılmasını incelerken geniş anlamda ise emek, sermaye, toprak gibi üretim sürecinde rol alan tüm faktörler incelemeye dahil edilir.

İstihdam Etmek Ne Demek?

İstihdam etmek herhangi bir iş için gerekli iş gücünü sağlamak adına bir görevde çalışmak üzere bir kişiyi yerleştirmek anlamında kullanılır. 

Örneğin; “X Kurumu’nun bünyesinde 100 bin kişi istihdam edildi” cümlesiyle kurumda bu insanların çalışmaya başladığını ifade etmiş oluruz.

İstihdam Oranı Nedir?

İstihdam oranı, ülkedeki çalışmaya elverişli nüfusun ne kadarının çalıştığını, yani istihdama katıldığını gösteren veridir. Bu oran, ülkenin refah düzeyini ortaya koyması sebebiyle oldukça önemlidir. Bu sebeple FED’in de faiz artışlarına karar verirken öncelikli olarak dikkat ettiği bir veridir. Hatta son gerçekleşen resesyon tartışmasında da Powell, Yellen gibi isimler resesyonda olmadığımızın kanıtını güçlü istihdam verisine işaret ederek sundular. 

İstihdam Oranı Nasıl Hesaplanır?

İstihdam oranı, aktif çalışan iş gücünün aktif nüfusla kıyaslandıktan sonra 100 ile çarpılmasıyla hesaplanır. Toplam iş gücünü hesaplama konusunda ise emekliler ile fiziksel olarak çalışamayacak durumda olanlar göz önünde bulundurulur. Bu noktada aktif çalışanlar ise sözleşmeye bağlı olarak ekonomik faaliyetlere katılanlar olarak ele alınır.

Örneğin; 100 milyon nüfusa sahip bir ülkenin 70 milyonunun aktif nüfus olduğunu, bu aktif nüfusun içinden 60 milyonunun çalıştığını ancak 10 milyon kişinin çalışmadığını düşünelim. 

100 milyon nüfuslu ülkenin 10 milyonu da çalışmıyorsa bu ülkede aktif nüfus oranı (60/70)x100 işlemi ile hesaplanmış olur. Bu sonuç ise ülkenin istihdam oranını verir.

5 Ağustos tarihinde açıklanan ABD Tarım Dışı İstihdam verisi temmuz ayında 528 bin artarak beklentilerin (250k) oldukça üzerinde geldi. Haziran ayı için 372 bin olarak açıklanan artış da 398 bin olarak revize edildi. Veriler, ABD’de gerçekten bir resesyon olup olmadığını göstermesi açısından oldukça önemliydi.

İstihdam Türleri Nelerdir?

İstihdam türleri, iş yeri ile çalışan arasındaki sözleşmede istihdam edilen kişinin (çalışanın) üretime ne kadar ve ne süreyle dahil edilmiş olduğuna göre değişmektedir. Bu kapsamda tam süreli çalışma, yarı zamanlı çalışma, taşeron işçi, stajyer ve işsiz gibi kavramlar istihdam türlerinin belirlenmesindeki etkenlerdir. İstihdam türlerini tam istihdam, eksik istihdam ve kayıt dışı istihdam olarak sıralayabiliriz.

Tam İstihdam

Tam istihdam; sözleşmedeki şartların tam olarak yerine getirildiği istihdam türüdür. Hem işveren hem de çalışan üzerlerine düşen sorumlulukları yerine getirmekle mükelleftir. Bu istihdam türü, kayıt dışı istihdamın önüne geçer. Tam istihdamın varlığının yaygın olduğu ülkelerde işsizlikle ilgili istatistikler de daha nettir. Ülkedeki çalışan sayısı da işsiz sayısı da kolaylıkla bilinir. 

Kayıt Dışı İstihdam

Özellikle az gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkelerde rastlanan kayıt dışı istihdamda yasalarca belirlenen çerçevenin dışına çıkılır. Sigorta primi ve vergi gibi bazı yükümlülüklerin işveren üzerinde oluşturduğu baskı, kayıt dışı istihdamın önünü açan en büyük sebep denilebilir. Elbette geçimini sağlamak için işsiz kalmaktansa işçi de bu şartları kabul etmek durumunda kalır. Ülkelerin içinde bulunduğu zor koşullar, kötüye giden ekonomik durum, işsizlik rakamları, enflasyon, yasalardaki eksiklik gibi etkenler kayıt dışı istihdamın sebepleri arasındadır. Öte yandan denetim mekanizmasının iyi çalışmaması ve devletin gerekli denetimleri yeterince yapmaması da kayıt dışı istihdamın artmasının sebepleri arasında gösterilebilir.

Eksik İstihdam 

Eksik istihdam, ülkede var olan iş gücünün tam anlamıyla kullanılmadığı istihdam türüdür. Aslında eksik istihdam kavramı; çalışanın eğitim, deneyim, yetenek ve işe müsaitlik anlamında verimliliğinin ölçüsüdür. Eksik istihdamda ifade edilen şey, çalışanların ya deneyim, eğitim ve yeteneklerinin altında bir iş yaptığını ya da zamanları olmasına rağmen normal çalışma süresinden daha az çalışmak zorunda kalmasıdır. Bir noktada hatalı istihdam olarak da kabul edebiliriz. Çünkü böylece iş gücü gerektiği gibi değerlendirilemez. Bu istihdam türü özellikle tarım sektöründe görülmektedir. Dolayısıyla özellikle de tarımsal üretimin ağırlıkta olduğu ve işsizlik sigortası gibi sosyal güvenlik haklarının gelişmediği ülkelerde eksik istihdam oranı yüksek olur.

İstihdam Verileri Nelerdir?

Tarım Dışı İstihdam verisi, tarım sektörü dışında çalışan kişilerin sayısının bir ayda gösterdiği değişimi gösteren oldukça önemli bir makro analiz verisidir. Güçlü iş gücü, güçlü ekonomi demektir. Bu yüzden beklentilerin üzerinde gelen bir veri, doları güçlendirir. Diğer yandan güçlü bir ekonomi FED’in daha emin bir şekilde faiz artırmasını sağlayabilir. Yani iyi haber, kötü bir haber anlamına da gelebilir. 

ADP İstihdam Verisi, özel istihdam alanlarında aylık değişimi ölçen göstergedir. ABD’de çalışan kişilerin bordro hesap verilerine dayalı olarak hazırlanan istihdam değişim göstergesidir. Bu gösterge aylık olarak hazırlanır ve genellikle ayın ilk haftasında çarşamba günleri açıklanır. Piyasaları etkileyen en önemli ekonomik verilerden biri Tarım dışı istihdam verisinden önce açıklanması, yatırımcılar açısından bir hayli önemlidir. 

İşsizlik Oranı, son çeyrekte işsiz ve aktif olarak iş araması olan insanların oranını ifade eder. İşsizlik oranındaki aşağı yönlü bir eğilim, borsa üzerinde ve ülkenin para biriminde pozitif bir etki yaratır.

İşsizlik Maaşı Başvuruları, geçen hafta içerisinde işsizlik sigortası için kayda geçmiş olan bireylerin sayısını belirler. Bu haftalık gösterge çok güncel veri sağlamaktadır ancak tüccarlar genel olarak ekonominin gelecek performansının küçük bir işaretini veren işsizliği bir gösterge gibi görür. İşsizlik maaşı başvurularındaki aşağı yöndeki bir eğilim çalışan insanların daha fazla para harcama eğiliminde olduğu düşüncesini yaratarak ülke para biriminde pozitif bir etki oluşturur.

İstihdam Verileri Borsayı Nasıl Etkiler?

Normal şartlar altında “güçlü istihdam, güçlü ekonomi” demek olduğu için beklentilerin üzerinde gelen istihdam verilerinin borsa üzerinde de pozitif bir etki yaratması beklenir. İstihdamın yüksek olması ülke para biriminin değer kazanmasını sağlar. Özellikle ABD’deki tarım dışı istihdam verisi beklentilerin üzerinde gelirse EUR/USD, GBP/USD pariteleriyle birlikte kıymetli madenlerin satış işlemlerinin hızlanacağı düşünülmektedir. Öte yandan, verinin beklentinin altında gelmesi, yani ABD’de istihdamın azalması, doların değer kaybetmesine sebep olurken EUR/USD, GBP/USD pariteleriyle birlikte altın ve gümüş fiyatlarında sert yükselişlerin olmasını sağlayabilir.

Ancak ekonominin içinde bulunduğu güncel durum özelinde değerlendirdiğimizde FED’in faiz artışları güncelde borsa üzerinde etkisi en yüksek olan katalizör diyebiliriz. FED’in faiz artış kararlarında öncelikli olarak takip ettiği en önemli verilerden biri ise Tarım Dışı İstihdam Verisi. Bu sebeple verinin borsa üzerindeki etkisi normalden farklı olarak olumsuz bir sonuç da yaratabilir çünkü FED’in eline faiz artışı için bir sebep verir.

Öte yandan, faiz artışlarının etkisiyle ekonominin resesyona gireceği yönündeki korkular da borsa üzerinde oldukça etkili olmaktadır. Bu anlamda bir değerlendirme yaptığımızda ise güçlü bir istihdam verisi aslında resesyonda olmadığımızın bir kanıtı niteliğinde olmakta ve tam da bu sebeple borsa üzerinde olumlu bir etki yaratma gücüne de sahip olmaktadır. 

Karışık gibi gözükse de verinin borsa üzerindeki etkisi aslında tamamen mevcut endişelere sunduğu yanıtla ilgilidir. Yani borsada faiz artışlarıyla ilgili bir endişe fiyatlanıyorsa güçlü bir istihdam borsanın çok da hoşuna gitmeyebilir ancak resesyon endişesinin boy verdiği bir ekonomide istihdamın arttığını görmek herkesin içine bir miktar su serpeceği gibi borsada da yükselişe öncülük edebilir.

Bu içerik, içeriğin yayınlandığı günkü veriler baz alınarak hazırlanmıştır. İçerikte geçen hedef fiyat tahminleri, uzman ve analist yorumları bu içeriğin yayınlandığı tarihte geçerlidir. Bu tahmin ve yorumlar zaman içinde değişkenlik gösterebilmektedir. Bu sayfada yer alan haberler ve haberlerin içerdiği şirketler hakkındaki bilgiler yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Kullanılan hisse işlem görselleri; hisse adı, fiyatı ve grafikleri de dahil temsilidir, yatırım tavsiyesi değildir.

Detaylı bilgi için: Midas Sorumluluk Beyanı