Harcamalarını Yönetmek: Ev Ekonomisi Nedir?

İster yatırım ister ev ekonomisi gibi başka amaçlara hizmet etmek için olsun, harcamalarını yönetmek büyük önem taşıyor. Harcama yönetimi yapabilmek için öncelikle ‘bütçe nedir?’ sorusuna cevap verebilmeli, gelir-giderlerini belirlemeli ve bunlar üzerinde nasıl kontrol sağlayabileceğini öğrenmelisin. 

Tüm gelirini hiç düşünmeden, dilediğin gibi harcamak istiyor olabilirsin. Kim istemez ki… Fakat hayat bazen karşımıza öngöremediğimiz durumlar çıkarabiliyor. Bu yüzden beklenmedik giderlere karşı hazırlıklı olmak gerek. 

• İyi bir plan yaparak ihtiyaçlar, lüks giderler ve beklenmedik durumlar için bütçeni ayarlayabilirsin. Hatta geriye kalan tutarla yatırım yaparak birikimlerini artırabilir, kendine pasif gelir kaynağı oluşturabilirsin.

Peki, harcamalarını yönetirken hangi yolları izlemeli, bütçe planlamasını nasıl yapmalı ve her şeyden önemlisi tüm bunları ev ekonomisine nasıl entegre etmelisin? Hadi, gel beraber bu sorulara yanıt arayalım.

Bu yazıda neler öğreneceksin?

• Bütçe nedir, nasıl belirlenir ve takibi nasıl yapılır?
• Harcamaların ihtiyaca mı yoksa isteğe mi dayanıyor?
• Gelirinin ne kadarını harcamalı, ne kadarını birikime ayırmalısın?
• Harcama yönetimini sağlamanı kolaylaştıracak ipuçları neler?

💳 Bütçe nedir, nasıl belirlenir ve takibi nasıl yapılır?

Bütçe, aylık olarak sahip olduğun gelir ve giderlerin bir karşılığıdır. Aylık kazancın, kira giderlerin, market alışverişlerin vb. bütçene dahildir. Bunlarla beraber gelecek hedeflerin, bu hedeflere ulaşmak için attığın finansal adımlar da bütçeni ilgilendiren konulardır. Peki, bütçeyi nasıl belirlemelisin? 

Aslında bütçe; sahip olduğun maddi varlıkları ifade ettiğinden dolayı bütçeyi nasıl belirleyeceğinden çok, bütçe planlamasını nasıl yapabileceğine odaklanmak gerekir. Buradaki en önemli noktalarsa, kendine karşı dürüst olmak ve istikrarlı davranmak! 

Bütçe planlaması, ilk bakışta zor gibi gözükse de aslında tahmin ettiğinden çok daha kolay. Biz, senin için bu süreci daha anlaşılabilir ve basit hale getirebilmek için atman gereken adımları sıraladık.

Bütçe planlaması adımları:

• İlk olarak dürüst bir şekilde gelir-gider tablosu oluşturmalısın. Bu adımda; aylık maaşını ve varsa ek gelirlerini bir tarafa; fatura, borç vb. giderlerini ise başka bir tarafa yazabilirsin. Basit bir T cetveli oluşturmak işini fazlasıyla kolaylaştıracaktır.
• Sosyal hayatın, temel ihtiyaçların, kişisel bakım ihtiyaçların, ulaşım giderlerin vb. için aylık bir bütçe belirlemelisin. Mevcut bir borcun varsa ve eğer yapabiliyorsan, planlamana bu borcu yapılandırarak devam etmelisin.
• Borcun yoksa, gelir ve giderlerini göz önünde bulundurarak aylık kazancının bir kısmını birikime ayırabilirsin.
• Bütçe planlamasından tam verim alabilmek için istikrar esastır. Bu yüzden kendini motive etmek için finansal bir hedef belirleyebilirsin. Örneğin; “Bu ay gelirimin x kadarını önümüzdeki ayın gelirine aktarmak istiyorum.” cümlesi, küçük ama etkili finansal bir hedeftir. Bunu daha verimli bir hale getirmek için almak istediğin herhangi bir ürünü veya hizmeti de finansal hedeflerine dahil edebilirsin.
• Geriye yalnızca bir adım kaldı! Bu son adımda da yapmış olduğun bütçe planlamasını rutin olarak denetlemen gerekiyor. İlk defa bütçe planlaması yapıyorsan ve bu sana zor geliyorsa, ilk ayın sonunda yeniden bir gelir-gider tablosu oluşturmanı öneririz. Böylelikle daha gerçekçi bir tabloyla ilerleme şansı yakalar, düzenin oturduktan sonra planlamalarını 3 aylık periyotlarla kontrolden geçirirsin.

Gelelim bütçe planlamasının ve takibinin neden bu kadar önemli olduğuna! Bütçe planlaması, karşımıza çıkabilecek beklenmedik giderlerin daha kolay planlanmasını sağlar.

• Eğer yaptığın programa sadık kalırsan kenara para bile ayırabilirsin. Hatta bu ayırdığın parayla yatırım yaparak bütçen için ek bir gelir sağlayabilirsin. Yatırımla gelen bu ek geliri de programına dahil ettiğinde, finansal açıdan ne kadar rahatlayacağına sen bile inanamayacaksın! 

Bu noktada şunu da söylemekte fayda var: Ev ve iş bütçelemesini birbirinden ayırmak gerekir. Ev ekonomisi bir nevi hayat standardımızın seviyesini gösterir. Önceki aylara kıyasla yaptığın harcamalar ve gelir miktarın artıyorsa, hayat standartların da değişiyor demektir. Bu yüzden planlama yaparken kendimize dürüst davranmalı, tıpkı iş ekonomisindeki gibi kendimizi maaşlandırmalı (yani sahip olduğumuzdan daha fazlasını harcamamalı), borçlarımızı yine borçla kapatmaya çalışmamalı, tasarruf yöntemlerini öğrenmeliyiz. 

Planlamalarımızın takibini yaparken doğru analizlerde bulunmak, bizi doğru finansal kararlar almaya yönlendirecektir. Unutma ki akıllı ve doğru bir planlamayla alınmış finansal kararlar seni başarıya götürecektir.

🛍 Yaptığımız harcamalar ihtiyaç mı yoksa lüks mü?

Hepimizin bazı zaafları var! Söz konusu yaptığımız harcamalar olduğunda lüks ve ihtiyaç terazisinde bazen dengeleri şaşırabiliyoruz. İşte, her ne kadar bütçe planlaması yaparsak yapalım, bizim için tehlike çanlarının çaldığı nokta burası: Lükslerin ve ihtiyaçların birbirinden ayrılması! 

Temel ihtiyaçlarımız olduğu kadar, bazı lükslerimizin de olması oldukça normal bir durum. İhtiyaçlar, olmazsa olmaz; lüksler ise “olmasa da olur” diyebileceğimiz, gerçekleştiği takdirde bize sadece duygusal tatmin yaşatan şeylerdir.

• Peki lükslerimiz için hiç mi harcama yapmayacağız? Elbette yapacağız. Herkesin hayata keyif katan lüksleri var ve olmalı da! Fakat bu harcamaları gelir ve giderlerimizi göz önünde bulundurarak ölçülü şekilde yapmalıyız. Lükslerimizi karşılamak bütçemizi aşıyor, bizi tasarruf yapmaktan alıkoyuyor ve bizi planlamamızın dışına çıkarıyorsa tehlikelidir. O halde gel seninle bu durumun önüne nasıl geçebileceğimize bakalım.

👉 Keyfi harcamaların önüne nasıl geçeriz?

• Her şeyden önce; “Bir defadan bir şey olmaz”, “Bu parayı neye harcamıyorum ki” gibi bahaneleri hayatımızdan tamamen çıkarmalıyız. Bunların yerine “Bu ay planlamamın dışına çıkmadım, tasarrufumu ve yatırımımı yaptım. Dolayısıyla artan kazancımla arzu ettiğim şeyi almak benim hakkım (ödülüm).” bakış açısını benimsemeliyiz.
• Kendimize karşı dürüst olmalıyız. “Bu ürüne veya hizmete gerçekten ihtiyacım var mı?” ya da “Bunlara sahip olmak bana ne gibi bir artı sağlayacak?” sorularını kendimize sormalıyız.
• İsteğe dayalı harcamaların ihtiyaca dayalı harcamalarımızın önünü kestiğini unutmamalıyız. Örneğin; çok istediğimiz bir çantayı alırken temel ihtiyaçlarımız için ay sonuna ne kadar paramız kalacağını hesaplamalıyız.
• Yemekleri dışarıdan sipariş etmek yerine evde pişirmeyi deneyebiliriz. (En azından haftanın birkaç günü)
• Kendimize tıpkı bütçe planlamasında olduğu gibi birikim hedefleri koyabiliriz.

🪙 Gelirimizin ne kadarını harcamalı, ne kadarını birikime ayırmalıyız?

Hepimizin gelir-gider tablosu birbirinden farklı olacaktır. Ancak ev ekonomisi konusunda değişmeyen ve bizi bir adım ileriye taşıyacak olan birtakım ipuçları var: 

• Kira giderinin, aylık gelirinin %25’ini geçmemesine dikkat etmelisin. Bu oran arttığında diğer ihtiyaçların için ayırabileceğin miktar azalacaktır.
• Market alışverişin, aylık gelirinin %20’sini geçmemeli. Evet, yemek siparişlerin de buna dahil!
• Fatura giderleri, aylık gelirinin %14’ünü geçmemeli. Tasarrufa daha açık olmalı, büyüklerimizin “Gereksizse söndür!” sözünü daha çok hatırlamalısın.
• Ulaşım için ayıracağın miktar, gelirinin %13’ü veya %15’i kadar olmalı.
• Kişisel bakım (giysi, bakım ürünleri vs.) giderlerin, gelirinin yaklaşık %8’ine tekabül etmeli.
• Eğer yapabiliyorsan borçlarını yapılandırmalısın. Borcun yoksa gelirinin %10 kadarını birikime ayırabilirsin.
• Sosyal hayatın, yapacağın tatiller, teknolojik harcamaların vb. gelirinin %30’una denk olmalı.

😎 Harcama yöntemini düzenlemede basit taktikler nelerdir?

“Bütçe planlaması, ihtiyaç ve istek analizi kavramları kafamda oturdu fakat yine de harcama yaparken basit ipuçlarına ihtiyacım var!” diyor olabilirsin. O halde, seninle hem bu yazıda öğrendiklerimizi pekiştirmek hem de harcama yöntemlerimizi gözden geçirmek için birkaç basit taktik paylaşalım.

• Teknoloji dünyasında yaşıyoruz. Dolayısıyla internetten satış yapan sitelerin sayısı da bir hayli fazla. O yüzden satın almak istediğin ürün veya hizmeti alabileceğin en iyi fiyatı internetten araştırabilirsin.
• Hem internet sitelerinin hem de markaların belirli indirim dönemleri vardır. Bu dönemleri öğrenerek ‘ihtiyacın’ olan ürünlere daha uygun fiyatlarla sahip olabilirsin.
• Daha önce de söylediğimiz gibi, bu noktada ihtiyaç ve lüks ayrımını yapabilmeli, sırf daha uygun diye lüks alışverişlerinin ucunu kaçırmamalısın.
• Yaptığın harcamalar için bir tablo oluşturarak kaydını tutabilirsin. Böylece bütçe planlamasını takip etmen de kolaylaşır.

Senin de gördüğün üzere harcamalarımızı yönetebilmek hem sandığımızdan kolay hem de oldukça önemli. Çünkü aslında bütçe yaparken ve buna uymaya çalışırken yaşadığımız zorluklar gelirimizle değil planlı hareket etmememizle ilgili. 

Kendimize sınırlar koymak, isteklerimizi bir kalıba uydurmaya çalışmak, borçlanmaktan ve bu borçları ödemeye çalışmaktan daha zor geliyor. Oysaki doğru bir bütçe planlaması ve takibi doğru yapılan bir ev ekonomisiyle ihtiyaç ve lükslerimize sahip olabilmek mümkün. 

Son olarak isteklerinin ve giderlerinin esiri olmamanı, onların seni değil senin onları yönetmen gerektiğini unutmamanı tavsiye ederiz. 

Bu yazımızda neler öğrendik?

• Bütçe nedir, nasıl planlanır?
• Harcamalar ihtiyaca mı yoksa isteğe mi dayanıyor?
• Gelirin ne kadarını harcamalı ne kadarını birikime ayırmalı?
• Harcama yönetimi geliştirmek hangi ipuçlarını kullanabilirsin?

Bu içerik, içeriğin yayınlandığı günkü veriler baz alınarak hazırlanmıştır. İçerikte geçen hedef fiyat tahminleri, uzman ve analist yorumları bu içeriğin yayınlandığı tarihte geçerlidir. Bu tahmin ve yorumlar zaman içinde değişkenlik gösterebilmektedir. Bu sayfada yer alan haberler ve haberlerin içerdiği şirketler hakkındaki bilgiler yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Kullanılan hisse işlem görselleri; hisse adı, fiyatı ve grafikleri de dahil temsilidir, yatırım tavsiyesi değildir.

Detaylı bilgi için: Midas Sorumluluk Beyanı