Bilanço Nedir? Bilanço Analizi Nasıl Yapılır?

Bilanço veya kazanç raporlarını şirketlerin röntgen filmleri gibi düşünebilirsin. Nasıl ki, röntgenler vücuttaki hasta yerleri göstererek sağlığa dair fikir veriyorsa, bilançolarda şirketlerin sağlığına dair fikir verirler.

Bir şirketin sağlıklı olduğu yerleri veya hasta olduğu bölümleri, bilançosundaki bölümlerden anlarız. Örneğin bir şirketin satışları iyi gidiyor ama kârlılığı düşüyorsa, şirketin düşen kârlılık hastalığı başlamış olabilir.

Şirketler, yıllık finansal faaliyetlerini, hedeflerini ve bu hedefleri gerçekleştirebilmek için atmaları gereken adımları ‘mali yıl’ dediğimiz süre içerisinde gerçekleştirir ve kaydını tutar. Bu kapsamda her üç ayda bir şirketler “bilanço” açıklar.

Bilançolar, bir yatırımcıya şirketin yakın zaman içerisindeki genel durumu hakkında bilmesi gereken her şeyi söyler. Çünkü şirketin finansal performansını okumaya yardımcı olan bilanço, belirli bir dönemde gerçekleştirilmiş faaliyetlerin özetini net bir şekilde gözler önüne serer.

Bilanço Ne Demek?

Bilanço, bizlere şirketin belirli bir süre zarfında neler yaptığını anlatır. Bilanço içerisinde şirketler 3 temel nokta üzerinde durur 👇

• Şirketin güncel finansal durumu nasıl? Finansal verileri yani gelir, kâr, zarar vb. kalemler nasıl gerçekleşti? Bu soruların cevaplarıyla şirket “geçmiş” çeyrekteki finansal performanslarının hesabını verir.

• Şirketin “iş modeline özel” verilerin paylaşılması; aylık abone sayısı, günlük aktif kullanıcı sayısı, ücretli aboneliklerin yenilenme oranı, açılan yeni perakende mağazalarının sayısı, pazar payının değişim oranı, tamamlanan anlaşmaların oranı gibi birçok şirkette ortak olmayan, her şirketin kendi iş modeline özgü veriler paylaşılır. Bu verilerle şirket “geçmiş” çeyrekteki operasyonel performanslarının hesabını verir.

• Şirketin geleceğe dair öngörü ve beklentileri nasıl değişti? Gelecekteki kâr, zarar, gelir gibi kalemlerdeki beklentileri neler? Ekonomik veya siyasi gelişmeler karşısında şirketin gelecek planları neler olacak, bu gelişmelerden nasıl etkilenecek? Bu soruların cevaplarıyla da şirket, “gelecek” çeyreklerdeki performanslarına dair öngörülerini paylaşır.

İkinci madde her şirkete göre değiştiği, üçüncü madde yine birinci maddeyle ilintili olduğu için biz  bu yazımızda ilk maddeyi detaylandıracağız.

Bu kalemdeki finansal verilere bakacak olursak, şirket şunlara değinir 👇

• Satışlarda yani gelirde yaşanan artış veya azalışlar
• Şirket borçlarındaki değişimler
• Şirket kârında yaşanan artış veya azalışların raporu
• Mali yılda gerçekleşmesi istenen hedeflere hangi düzeyde ulaşılabildiği
• Bir sonraki mali yılda yürütülmesi planlanan faaliyetler
• Kârını artırabildi mi? Ve hepsinden önemlisi, değişen ekonomik koşullar doğrultusunda istikrarını ve güvenilirliğini koruyabildi mi? 

İşte bilançolar tüm bu sorularımıza cevap verir.

Bilanço nasıl yorumlanır?

Bilanço içerisindeki bilgileri doğru bir şekilde analiz edebilmek bizim için oldukça önemli. Çünkü bu veriler bize şirketin finansal performansını gösterir ve biz de buna göre yatırım kararlarımızı şekillendiririz.

❗️ Buradaki en önemli noktalar da ‘istikrar’ ve ‘güven’dir. Bunu şu şekilde anlatalım.

• Mali yıl dediğimiz süreçte şirketler, finansal bildirgelerini hazırlar ve yayınlar.

Konumuza devam edecek olursak; bildiğin üzere mali yıl 12 aylık bir süreci kapsıyor. Bu sürede de 3 aylık periyotlara ayrılmış 4 adet çeyrek bilançosu oluyor. İşte istikrar ve güven kavramı da tam olarak burada devreye giriyor.

• Şirket Q1 (1. çeyrek) ve Q4 (4. çeyrek) arasında bir dalgalanma yaşadı mı? Yaşadıysa bu dalgalanmanın sebebi ne? Mali yılın sonuna gelindiğinde Q4 sonuçlarında istediği hedefe ulaşabildi mi?

Eğer şirket Q1 ve Q4 hedefleri arasında dalgalanma yaşamamış, kârlılığını korumuş, gelirlerini düzenli olarak artırabilmiş, eğer veriyorsa temettüsünü artırabilmiş ve büyüme ivmesini korumuş ise güven analizi yüksek olacaktır. Bu da bir yatırımcı olarak senin için çok önemli bir artı demektir.

‼️ Bilançolarda takip edilmesi gereken bir diğer nokta da “analist beklentileri”dir. Finans dünyasında hizmet veren yatırım kuruluşlarının analistleri, her şirketin kazançları, gelirleri ve operasyon değerleri hakkında bazı tahminler yaparak “beklenti” yayınlar. Bu beklentilerin bir araya getirilip ortalama bir değer alınmasıyla da “konsensüs beklentisi” ortaya çıkar.

• İşte asıl önemli nokta da burada ortaya çıkar. Piyasalar, şirketlerin açıkladığı bilançolarda bu “konsensüs beklentisi” değerlerini ne kadar aştıklarına veya ne kadar altında açıklandıklarına dikkat eder ve buna göre pozisyon alırlar. Çoğu zaman beklentilerin üzerinde bilanço açıklayan şirket hisselerinin sert yükselişler yaşadıklarına ve beklentilerin altında kalan şirket hisselerinin de sert düşüşler yaşadıklarına şahit oluruz.

Bilanço kavramı kafamızda oturduysa şimdi de bilançoların ve bilanço sezonunun neden bu kadar önemli olduğuna bakalım.

💸 Bilanço hareketleri nasıl okunur?

Bilançolar yatırım yapılan şirketin finansal performanslarına ve geleceğine dair çok önemli sonuçları göstermesi açısından önemli olsa da bilançoların bir diğer önemi, hisse senetlerinin fiyat hareketleri üzerindeki etkilerinde karşımıza çıkar.

ABD borsalarında “earning season” yani kazanç veya bilanço sezonu olarak adlandırılan sezonlar geldiğinde, hisse senetleri bilançolarını yatırımcılarıyla paylaşır. Bu sonuçlar açıklandıktan sonra, çoğu zaman hisse senetlerinde çok sert yukarı veya aşağı yönlü fiyat hareketleri gözlemlenebilir.

Bilanço sonrası gözlemlediğimiz her iki fiyat hareketine örnek:

📈 Yukarı yönlü fiyat hareketi

Beklentilerin çok üzerinde gelen bilanço sonuçları veya şirketlerin geleceğe dair olumlu öngörülerini bilanço açıklamalarında paylaşmasının ardından gözlemlenebilen bir fiyat hareketidir.

Advanced Micro Devices (AMD) – 27 Temmuz 2021, 3. çeyrek bilançosu

• AMD, 27 Temmuz 2021’de açıkladığı çeyrek bilanço sonuçlarında analist beklentilerinin %16 üzerinde hisse başına kâr ile %6 üzerinde gelir bildirmiş ve geleceğe dair öngörülerini pozitif yönde revize etmişti.
• Şirket hisseleri, çeyrek bilançosunun hemen sonrasında, 28 Temmuz’da %7,58 yükselmiş ve sonraki 6 işlem günü boyunca ardı ardına yükselerek toplamda %30,47 değer kazanmıştı.

📉 Aşağı yönlü fiyat hareketi

Yukarı yönlü fiyat hareketini oluşturan nedenlerin tam tersinin gerçekleşmesiyle oluşur. Beklentilerin altında kalan bilanço sonuçları veya geleceğe yönelik olumsuz, beklentilerin altında kalan öngörüler…

Netflix (NFLX) – 20 Ocak 2022, 1. çeyrek bilançosu

• NFLX, 20 Ocak 2022’de açıkladığı çeyrek bilançosunda her ne kadar beklentilerin üzerine çıktıysa da şirketin iş modeline özel olarak paylaştığı küresel net abone sayısının artış hızındaki yavaşlama ve şirketin 2022’ye dair paylaştığı beklentilerin altında kalan öngörüleri sonrasında, şirket hisseleri hayatı boyunca yaşadığı en büyük düşüşlerden birini yaşadı.
• Şirket hisseleri, çeyrek bilançosunun hemen sonrasında, 21 Ocak’ta %21,79 değer kaybetti.

Bilançoların önemini anladıysak, şimdi de bu sonuçları nasıl okumamız gerektiğine bi’ bakalım.

📚 Bilanço analizi nasıl yapılır?

Çeyreklik bilançolar sonuçlar bir yatırımcının şirketin finansal performansını değerlendirmesine ve bilinçli bir şekilde yatırım kararları almasına yardımcı olur. Bu noktada yatırımcılar çeyrek sonuçlarını değerlendirmede iki yaklaşıma sahipler:

• Kısa Yol: Çeyrek kazancında açıklanan değerler analist beklentilerinin üstünde mi yoksa altında mı? Eğer beklentileri geçtiyse ne kadar geçti, altında kaldıysa ne kadar altında kaldı? Bu sonuçlara göre çok kısa ve basit bir şekilde analizimizi gerçekleştirebiliriz.
• Uzun ve Detaylı Yol: Çeyreklik bilançonun her kalemini ayrı ayrı analiz edip şirketin geçmiş senelerdeki performansıyla karşılaştırarak şirketin finansal performansına dair daha detaylı ve açıklayıcı bir resim çizebiliriz.

Peki, bilançolar nasıl okunur? Gel, seninle bu sonuçlar içerisinde yer alan birkaç kavram üzerinden en kısa ve özet haliyle nasıl değerlendirme yapmamız gerektiğine bakalım.

💰 Toplam Gelir (Satışlar)

“Satılan ürün ve hizmetlerden elde edilen gelirlerin tamamı”

Brüt satış en kaba tabiriyle şirketin cirosu demektir. Yani şirketin yaptığı satışlar sonucunda elde ettiği gelirlerin toplamıdır.

• Brüt satışların içinde maliyet ve indirimler de bulunur. Yani “net” bir kalem değil, toplam gelirden maliyet ve giderlerin çıkarılmamış halidir.

Şirketin brüt satış değerleri artışta istikrar gösteriyorsa bu bize şirkete olan talebin ve sağlıklı bir iş yapısının var olduğunu söyler. Brüt satışlar 2 ayrı kalemde ele alınır. Biri “yurtiçi satışlar” diğeri ise “yurtdışı satışlar”dır. Eğer ilgili ülke bir döviz krizi içerisindeyse veya yurtiçinde resesyon (ekonomik durgunluk) hakimse, bu şirketin yurtdışı satışlarının yüksek olması dikkat çekecektir.

Fakat dikkat etmemiz gereken nokta, brüt satışların sadece bir yıl değil uzun yıllar boyunca takip edilmesi gerektiğidir. Yani son bir yılın değerlerine bakmak yerine, son 5 veya 10 yılın değerlerine bakmak “büyük resim” hakkında daha fazla bilgi verecektir.

💰 Brüt Kâr

“Brüt Kâr = Toplam Gelir – Satışların Maliyeti”

Şirketin toplam gelirlerinden, satışların maliyetlerini düştüğümüzde brüt kâr miktarıyla karşılaşırız. Aslında brüt kâr bize toplam gelirden daha gerçekçi bir tablo sunar.

• Brüt kârın, şirketin toplam satışları içindeki oranı, şirketin ne kadar kârlı olduğuna dair bir gösterge sunar. Brüt kâr marjı adı verilen bu kârlılık oranı, brüt kâr / toplam satışlar formülü ile bulunur. Şirketin ne kadar kazandığının yanı sıra bu gelirlerinden ne kadar kâr ettiği de önemlidir.

💰 Net Kâr

“Net Kâr = Toplam Gelir – Toplam Gider”

Firmanın, içinde bulunduğu dönemdeki net kâr veya zararı, şirketin toplam gelirlerinden, toplam giderleri çıkardığımızda kalan tutardır. Yani bir ürünün satışıyla ve üretimiyle ilgili olan maliyetlerin yanında personel maaşı veya kira giderleri gibi her türlü maliyet, toplam giderlerin içerisinde yer alır. Bu da çeyrek bilançosunu incelerken dikkat etmemiz gereken faktörlerdendir.

💰 Faaliyet Giderleri

“Operasyon Harcamaları”

Şirketlerin faaliyetlerini sürdürürken harcadıkları tutarı gösterir. Bunlar arasında satış ve pazarlama (örn: reklam) giderleri, AR-GE harcamaları gibi kalemler de yer alır. Üretim maliyetleri arasında yer almaz. Şirketin faaliyetini sürdürebilmek için harcadığı toplam tutarı gösterir.

Bu faaliyetler arasında yer alan satış ve pazarlama giderleri şirketin müşteri portföyü ve bilinirliği üzerinde, AR-GE giderleri ise şirketin gelecek verimliliği üzerinde etkili olabileceği için bu noktada yüksek bir faaliyet gideri her zaman negatif bir gösterge değildir. Aksine, şirketlerin uzun dönemli kârlılıkları üzerinde pozitif etkileri de olabilir.

💰 Net Faaliyet Kârı (FVÖK & EBIT)

“Net Faaliyet Kârı = Brüt Kâr – Faaliyet Giderleri”

Şirketin geliri dediğimizde bunun içerisine; faaliyet gelirleri ve faaliyet dışı gelirler dahil olur. Şirketin temel faaliyetlerinden yani ürün ve hizmetlerinin satışlarından elde ettiği gelire faaliyet geliri deriz. Net faaliyet kârı ise bu gelirlerden elde ettiği kârdır.

• İşletmelerin finansal yatırımlarından elde ettikleri kârları veya kısa dönemli faiz getirileri gibi kazançları bu başlık altında yer almaz. Bu yüzden işletmenin kârını en net gösteren verilerden biridir.

Bizim için en önemli noktalardan birisi, şirketin esas faaliyetinden elde ettiği bu kârdır. Şirketin finansal performansını analiz etmede yatırımcıların bakabilecekleri en önemli göstergelerden birisidir. Kısaca, şirketin brüt kârından, faaliyet giderlerinin çıkarılmasıyla elde edilir.

• İşletmenin kârı yükseldikçe ‘işletme sağlığı’ dediğimiz kavramda da iyileşmeler gözlenecektir. Bu da bize şirket yönetiminin verimli olduğunu, yapılan işlerin etkili olduğunu gösterebilir.

Net faaliyet kârı, “esas faaliyet kârı” veya “faiz ve vergi öncesi kâr (FVÖK)” olmak üzere 3 şekilde adlandırılabilir. İngilizcesi “Earning Before Interest and Taxes” (EBIT)’dır.

• (Brüt kâr – Faaliyet Giderleri) formülünün yanında, FVÖK= Net Kâr + Ödenecek Vergi + Faiz Giderleri formülüyle de hesaplanır.

Çoğu zaman bu formülün sonuna “amortisman” yani şirketin fabrikasındaki aletleri gibi duran varlıklarındaki yıpranma, bozulma değerleri de eklenerek “FAVÖK” değerine ulaşılır. İngilizcesi “EBITDA”dır. Şu formül ile hesaplanır:

• FAVÖK= Net Kâr + Ödenecek Vergi + Faiz Giderleri + Amortisman (Varlıkların Yıpranma, Bozulma Değeri)

Şimdi de yukarıda anlattıklarımızı biraz daha netleştirebilmek adına hızlıca birkaç örneğe bakalım.

🎯 Örnek Bilanço

Apple (AAPL) (Kaynak)

Apple’ın 2021 mali yılı için açıklamış olduğu son çeyrek sonucu bize neler anlatıyor?

• Toplam gelirlerini bir önceki çeyreğe oranla %29 artırarak 64,6 milyar dolardan 83,3 milyar dolara çıkarmış.
• Faaliyet kârını %60 artırarak 23,7 milyar dolar seviyesine çıkarmış.
• Net kârını %62 artırarak 20,5 milyar dolar seviyesine çıkarmış.
• Hisse başına kârını ise %69,8 artırarak 1,24 dolara çıkarmış.

Apple bu çeyrekte 83,8 milyar dolar ile tüm zamanların toplam gelir rekorunu kırmış.

Şirketler çeyrek sonuçlarını tayin ettikleri tarihlerde, değerlendirmeleriyle beraber halka açıklıyor. Sen de ilgilendiğin şirketlerin çeyrek sonuçlarını takip ederek bunları nasıl yorumlayabileceğine dair pratik yapabilirsin.

Unutma ki bir yatırımcı için açıklanan değerleri doğru bir şekilde okuyup yorumlayabilmek hassasiyet gerektiriyor. Doğru bir analizle yapılmış yatırım, başarıya ulaştırır.

Bu içerik, içeriğin yayınlandığı günkü veriler baz alınarak hazırlanmıştır. İçerikte geçen hedef fiyat tahminleri, uzman ve analist yorumları bu içeriğin yayınlandığı tarihte geçerlidir. Bu tahmin ve yorumlar zaman içinde değişkenlik gösterebilmektedir. Bu sayfada yer alan haberler ve haberlerin içerdiği şirketler hakkındaki bilgiler yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Kullanılan hisse işlem görselleri; hisse adı, fiyatı ve grafikleri de dahil temsilidir, yatırım tavsiyesi değildir.

Detaylı bilgi için: Midas Sorumluluk Beyanı