Yİ-ÜFE, belirli bir dönem aralığında ülke ekonomisinde üretimi yapılan ve yurt içinde satışa sunulan ürünlerin değerlerini karşılaştırarak ölçen fiyat endeksidir. Yİ-ÜFE’nin açılımı “Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi”dir. Bu endekste üretici fiyatları baz alınır. Eskiden TEFE olarak bilinen kavram, günümüzde Yİ-ÜFE olarak adlandırılmaktadır.
TÜFE ise “Tüketici Fiyat Endeksi”dir. Hane halkının tüketimi için ayrılan mal ve hizmet fiyatlarının zaman içerisindeki değişimini ölçen endeks olarak tanımlanabilir. Bu endekste aylık değişimi ölçebilmek amacıyla enflasyon oranı hesaplaması yapılır. Yurt içinde önemli bir paya sahip olan üreticilerin yaptığı mal üretimini Yİ-ÜFE kapsar. TÜFE’nin kapsamını ise tüketilmeye yönelik mal ve hizmetlerin satın alımları oluşturur.
Yabancı Yatırımcının İlgisini Çekebilecek Cazip Hisseler
Yİ-ÜFE ve TÜFE Nasıl Hesaplanır?
Yİ-ÜFE ve TÜFE hesaplamalarında çeşitli formüller kullanılır. Yurt içi üretici fiyat endeksini hesaplamak için bu kavramın kapsadığı sektörleri bilmek gerekir. Bu sektörler şunlardır:
- İmalat sanayii ve dalları
- Madencilik
- Taş ocakçılığı
- Gaz
- Elektrik
- Su
Bu alanlarda derlenen üretici fiyatı, yurt içindeki ürünlerin KDV ve ÖTV gibi vergiler hariç peşin satış rakamıdır. Her yılın sonunda ürün sepeti ve ağırlık güncellenir. Hesaplamada zincirleme Laspeyres formülü kullanılır. Her sene aralık ayında endekse yeni maddeler eklenir ve bunlar da hesaplamada aktif rol oynar. Cari fiyatlar bir önceki aralık ayındaki rakamlara bölünür ve endeks hesaplanmış olur. Aralık ayı endeksiyle çarpılarak da zincirleme işlemi sağlanır.
TÜFE ise istatistik biliminde yer alan fiyat endeks sayıları aracılığıyla hesaplanır. Hesaplamada bir yıl seçilir ve o sene temel alınır. Endeks değeri de 100 olarak hesaplamaya eklenir. Böylece sonraki yıllardaki enflasyon kaynaklı değişiklikler gözlemlenebilir. Bu fiyat endeksleri, artışın yanında maliyeti ve talebi ifade eder. Dolayısıyla Yİ-ÜFE ve TÜFE oranında bir denge olması her zaman için daha olumludur. Örneğin Yİ-ÜFE endeksi yükselirse bu, bir süre sonra tüketici fiyatlarına yansır.
Yi-ÜFE ve TÜFE Piyasaları Nasıl Etkiler?
Yİ-ÜFE ve TÜFE’nin piyasa üzerinde önemli etkileri mevcuttur. Açıklanan fiyat endekslerine göre ülke ekonomisinin yakın gelecekteki durumu hakkında fikir edinilebilir. Piyasanın ve mevcut durumun yorumlanabilmesi için bu fiyat endekslerinin oranına bakılır.
Üretici ve tüketici enflasyonu arasındaki makas açıldığında ekonomideki fiyat dengelerinin bozulduğundan ve korunamadığından söz edilebilir. İki endeks arasındaki makas açıldığında üretici, fiyatları piyasaya yansıtmakta zorluk çeker. Bu da çalışanların ücretlerini baskılamak zorunda kalacakları anlamına gelir. Yİ-ÜFE ve TÜFE dengesizlikleri, işsizlik oranlarında da artışa neden olur. Konkordato ilan eden firmalar da yine bu nedenle çoğalır. İki oran birbirine yakın seyrettiğinde ise işleyen ve sorunsuz bir ekonomik süreçten söz edilebilir.
Kira Artış Oranını Etkileyen Yİ-ÜFE ve TÜFE Faktörleri Nelerdir?
Kiralı mülklerin aylık ödemeleri yılda bir olmak kaydıyla arttırılır. Kira artış oranı, Yİ-ÜFE ve TÜFE tarafından belirlenir. Kiralara yapılan zam, son 12 aylık TÜFE oranına göre artış gösterir. Kiralanan mülke yapılan zammın TÜFE’yi geçmemesi gereklidir.
Söz konusu TÜFE oranı şartı hem ev hem de iş yeri kiraları için geçerlidir. Üretici ve tüketici enflasyonlarını ifade eden bu kavramlar, kira artış oranını direkt olarak etkiler. Mülke ödeyeceğiniz ya da gayrimenkulden alacağınız kirayı hesaplamak için bu endekslerin son bir yıldaki oranına dikkat etmeniz gerekir. Ayrıca internet üzerinden Yİ-ÜFE ve TÜFE kira hesaplama araçlarını kullanarak da bir sonuca varabilmeniz mümkündür.
