Borsada yatırımı yapmak isteyenlerin vazgeçilmez araçlarından biri hisse senetleridir. Pay ortaklığını ifade eden bu yatırım enstrümanı, halka açık şirketler için geçerlidir. Hisse senedi yatırımıyla ilgili yasal düzenlemeler, Türk Ticaret Kanunu ve Sermaye Piyasası Kanunu içinde yer alır. Özellikleri ve türleri yasalarla belirlenen bu yatırım aracı, herhangi bir şirketin anaparasının eş değer parçalarını ifade eder. Şirkete ait parçalardan belli miktarda satın alan kişi, bu topluluğun bir ortağı hâline gelir. Satın alma işleminin gerçekleşebilmesi için söz konusu şirketin, halka arz edilmesi ve hisse senetlerinin borsaya kayıtlı olması gerekir.
Bu menkul kıymet; ortaklar için değerli bir yatırım aracı olmasının yanı sıra şirketler açısında da oldukça önemlidir. Hisse senetleri, şirketlerin ihtiyaçlarını karşılaması için son derece önemli bir parasal kaynaktır. Ancak her şirket, hisse senetlerinden faydalanamaz. Anonim ve sermayesi paylara bölünen komandit şirketlerle birlikte özel kanunlara dayalı kurumlar, hisse senedi çıkarabilir. Ayrıca bu yatırım aracının getirisi her zaman aynı olmayabilir.
Getiri, şirketin bilanço kazancına ve yatırım kararlarına göre değişiklik gösterir. SPK izniyle ihraç edilen değerli menkul kıymetler, kişi adına düzenlenmişse yatırımcıya doğrudan ortaklık hakkı verir. Adına senet düzenlenen kişi, hisse oranına bağlı olarak şirketteki çeşitli haklara ve kâra sahip olur. Bu değerli kâğıt, kişiye şirketin kârından pay alma hakkı verir.
Yabancı Yatırımcının İlgisini Çekebilecek Cazip Hisseler
Hisse Senetlerinin Özellikleri Nelerdir?
Küçük veya büyük yatırımcının ortak piyasa aracı olan hisse senetleri, çeşitli özelliklere ve avantajlara sahiptir. Şirkete hak ve kâr ortaklığı sağlayan bu kâğıtlar, likit bir enstrümandır. İstenildiği zaman nakde çevrilebilen hisse senedi, özellikleri ve avantajları ile yatırımcıların ilk tercihleri arasında yer alır. Bu değerli kâğıdın özellikleri şu şekilde sıralanabilir:
- Minimum veya maksimum yatırım limiti bulunmaz.
- Fiyatlar üzerine etki eden unsurlar hakkında bilgi sahibi olmak, getiri açısından oldukça önemlidir.
- Bir mülkiyet biçimi olarak şirket büyümesine katkı sağlar.
- Şirket üzerinde; kâr payı, oy, rüçhan, bilgi alma, yönetime katılma, tasfiye bakiyesine katılma gibi haklar doğurur.
- Alım satım için zaman kısıtlaması bulunmaz.
Hisse senedi, getirinin yanı sıra çeşitli sorumluluklar da doğurur. Senetler, haricen devredilemez. Senedin devredilmesiyle, sahip olunan haklardan da vazgeçilmiş olur. Pay senetlerinin ticarî işlem görebilmesi için borsaya kaydedilmesi şarttır. Kotasyon adı verilen kayıt işlemi, tam veya kısmi olmak üzere iki şekilde gerçekleştirilir. Pay piyasasındaki fiyat aralıkları ve yabancı para birimleri, kayıt türüne göre belirlenir.
Hisse Senedi Türleri Nelerdir?
Hisse senetlerinin özellikleri ve türleri, Türk Ticaret Kanunu çerçevesinde belirlenmiştir. Senetler, bu kanunun 409. maddesine göre ikiye ayrılır. Temel hisse senedi türleri, nama ve hamiline yazılı olarak değişir. Ancak piyasada en çok bilinen türlerin başında adi ve imtiyazlı senetler gelir. Şirketin sermaye artışına bağlı olarak çıkarılan bedelli ve bedelsiz hisse senedi çeşitleri de bulunur. Hisse senedi bedelinin üzerinde yazılı olan nominal değerden fazla veya az olmasına göre primli ve primsiz senetler, ortaya çıkar. Kurucu ve intifa setleri ise diğer bir hisse çeşididir.
Nama Yazılı Hisse Senetleri
Nama yazılı hisse, kullanıcısı adına kaydedilen menkul kıymetleri ifade eder. Nama yazılı hisse senetleri, borsada işlem göremez. Bunun için evrakın Borsa İstanbul’a kaydedilmesi ve hamiline yazılı hisselere çevrilmesi gerekir.
Hamiline Yazılı Hisse Senetleri
Hamiline yazılı hisse senetleri, Borsa İstanbul’da işlem görür. Hissenin hakkı, senedi elinde bulunduran kişiye aittir. Ancak bu hisse senedinin de işlem görmesi için öncelikli olarak Borsa İstanbul’a kaydedilmesi şarttır.
Adi ve İmtiyazlı Hisse Senetleri
Gelişmiş ülkeler tarafından kullanılan adi ve imtiyazlı pay senedi, sahiplerine eşit haklar tanır. Türkiye’de izin verilmediği için işlem görmeyen bu senetler, öncelikli olarak ABD’de kullanılır. Adi pay senedi; sahiplerine oy kullanma, yönetimde bulunma, faaliyetler hakkında bilgi edinme gibi haklar verir. İmtiyazlı senetler, ayrıcalıklı haklar tanımasıyla altın hisse olarak da adlandırılır.
Hisse Senedi Nasıl Alınır?
Birikimlerini değerlendirmek isteyen çoğu kişi, hisse senedi nasıl alınır sorusunu araştırır. Alım satım işlemi yapmak için aracı kurum bulma, hesap açma, para yatırma gibi birkaç adımı takip etmek gerekir. Hisse senedi öneri ve takip listeleri yayınlayan çok sayıda site bulunur. Ancak yatırım konusunda çeşitli kurumlardan öneri almaktan ziyade şirket hareketlerinin derinlemesine incelemesi daha önemlidir. Satın alma aşamasında ise ilk kurum tercihi bankalar olur. Türkiye’de yetkilendirilen çok sayıda yatırım, finans ve foreks şirketi bulunur. Senet almak için ilk adımda Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yetkilendirilen bir aracı seçmek gerekir.
Hisse senedi alım satım işlemleri için seçilen aracı kurumda yatırım hesabı açılmalıdır. Bu hesaba yeterli olabilecek miktarda para yatırmak gerekir. Ardından borsada işlem gören hisse senetlerine güncel fiyat üzerinden alım satım emri verilebilir. Serbest fiyatlı ve limitli emir olmak üzere iki alım satım emri bulunur. Serbest fiyatlı emir, son fiyat üzerinden yapılan işlemdir. Limitli emir ise hisse senedi için verilebilecek maksimum ücreti belirler.
İşlemler, borsa seans saatleri içinde gerçekleştirilir. Alım emri verirken hisse senedi komisyon oranlarını göz önünde bulundurmakta fayda vardır. Hem yetkili kurumlar hem de bankalar alım satım işlemlerine belli oranlarda komisyon ve BSMV borcu yansıtır. Satın alınan hisselerin ne kadar getirisi olacağını hesaplamanın ise birçok yolu bulunur. Hisse senedi hesaplaması, şirketin tarihsel getirilerini göz önünde bulundurarak geometrik bir oranla analiz yaparak bulunabilir.
