Dolaylı Vergi Nedir?
Satış bedeline yansıtılan ödemeler dolaylı vergi olarak adlandırılır. Bu kalemde, vergi ödeme ve beyan yükümlülüğü genellikle farklı kişilere aittir. Dolaylı uygulamalarda ürün ve hizmet alım bedelleri üzerinden bir oran belirlenir.
Dolaylı olarak adlandırılan bu uygulama, kişiler ve kurumlar arasında gerçekleşen ekonomik işlemler için ödenmesi gereken bir kalemdir. Bu vergiler genellikle fiyatlara dâhil edilir. Örneğin; yurt dışından getirilen bir ürün için gümrük ödemeleri ve KDV bedelleri satış fiyatına eklenebilir. Böyle bir durumda, mükellef olunan bedeli ürünü satın alan kişi öder. Beyan yükümlülüğü ise satıcıya aittir. OECD üyesi ülkelerin tamamında dolaylı vergi uygulamaları yapılır. Söz konusu vergi kalemi, ekonomik işleyişin kayıt altına alınmasını sağlar. Bu uygulama aynı zamanda ülke bütçesi için kaynak yaratılmasına yardımcı olur.
Dolaylı Vergi Türleri Nelerdir?
Dolaylı vergi türleri; alım/satıma konu olan ürün ve hizmet üzerinden belirlenir. Söz konusu uygulamalar, yapılan işlemlere göre farklı oranlara ve prosedürlere sahiptir. Kanunlar dâhilinde belirlenen bu tipteki vergiler;
- Dâhilde Mal ve Hizmet Üzerinden Alınan Vergiler: ÖTV, KDV, Şans Oyunları vergisi ve Özel İletişim Vergisi bu kapsamda yer alır.
- Damga Vergisi: Kişiler ve kurumlar arasındaki sözleşmelerden doğan vergi ödemeleri bu başlık altında değerlendirilir.
- Harçlar ve Diğer Yerel Tüketim Vergileri: Faturalara dâhil edilen ve belediyelere ödenen vergiler bu kapsamda yer alır.
- Uluslararası Ticaret ve İşlemlerden Alınan Vergiler: Gümrük Vergisi ve İthalde Alınan KDV bu başlık altında değerlendirilir.
Yukarıdaki başlıklara ek olarak; finansal işlemler üzerinden alınan ödemeler de dolaylı uygulamalar kapsamındadır. Örneğin; kredi ve poliçe işlemlerinde ödenen Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi bu başlıkta değerlendirilir. Alışveriş, hizmet alımı ve sözleşme bedelleri üzerinden alınan bütün vergiler dolaylı uygulama kapsamındadır.
Borsada Hisse Seçme Rehberi: Beta Katsayısı Mucizesi
Dolaysız Vergi Nedir?
Kazanç ve varlık üzerinden talep edilen ödemeler dolaysız vergi olarak adlandırılır. Ticaretle uğraşan, çalışan ve herhangi bir suretle kazanç elde eden herkes bu vergiyi ödemekle mükelleftir. Söz konusu uygulamada vergiyi ödeme ve beyan etme yükümlülüğü aynı kişiye aittir. Herhangi bir sermayeye veya düzenli kazanca sahip olan kişi ve kurumlar, dolaysız vergi ödeme mükellefiyetine sahiptir. Kazanç ve varlık sahibi olmak, bu vergilerle ilgili mükellefiyet için yeterlidir.
Dolaysız Vergi Türleri Nelerdir?
Dolaysız vergi türleri, kazanç çeşidine ve mükellefin kimliğine göre değişiklik gösterir. Bu kategoride yer alan vergilerin oranları ve prosedürleri farklıdır. Bahsedilen kriterlere göre ayrılan dolaysız vergi çeşitleri şunlardır;
- Gelir Vergisi
- Kurumlar Vergisi
- Emlak Vergisi
- Motorlu Taşıtlar Vergisi
- Veraset ve İntikal Vergisi
Gerçek kişiler gelir vergisi ödemekle mükelleftir. Kira ve maaş gibi kazançlarda bu ödemelerin yapılması zorunludur. Şirket ve işletme gibi tüzel kişilikler ise kurumlar vergisi mükellefiyetine sahiptir.
Dolaylı ve Dolaysız Vergilerin Bütçedeki Oranları Nelerdir?
Bütçe payı üzerinden dolaylı ve dolaysız vergi karşılaştırması yapmak mümkündür. 2020 yılı Genel Bütçe İstatistikleri’ne göre dolaylı uygulamalar toplam vergi gelirlerinde %64,6 oranında bir paya sahiptir. Dolaysız vergilerde ise bu pay %35,4 civarındadır. Dolaylı ve dolaysız vergi oranları karşılaştırması, harcama ve tüketimin ülke bütçesinde büyük bir paya sahip olduğunu gösterir.
Dolaylı ve Dolaysız Vergi Örnekleri Nelerdir?
Enflasyonu azaltmak için yapılan borçlanmalar, dolaylı vergi örnekleri arasında gösterilebilir. Söz konusu uygulama, piyasadaki fiyat artışına müsaade edilmesiyle yapılır. Bu sayede, halktan doğrudan ödeme talep etmeden bütçe için gelir sağlanır. Söz konusu uygulama hakkında detaylı bilgi edinmek için “Enflasyon Vergisi” başlıklı içeriğimizi okuyabilirsiniz.
Konut ve işyerlerinin kullanımından elde edilen kazançlar, dolaylı-dolaysız vergilerin farkının net biçimde anlaşılmasına yardımcı olur. Kira gelirleri üzerinden yapılan ödemeler dolaysız vergi örnekleri kapsamında değerlendirilir. Gayrimenkul üzerinden belli bir oranın üstünde gelir elde eden mülk sahibi vergi ödemekle mükelleftir. Söz konusu ödeme, kiracıya yansıtılmadığı ve mülkün kullanma bedeline eklenmediği için dolaylı olarak kabul edilmez.
