Bir bankacılık terimi olan dışarıda yerleşik kişi, Türk Parası Kıymetini Koruma Mevzuatı’nda tanımlanır. Bu terim, Türkiye’de yerleşik sayılmayan tüzel ve gerçek kişileri tanımlamak için kullanılır. Kavram, Türk parası içeren belgelerin ithalat ve ihracatta belirli kıstaslar çerçevesinde korunmasını amaçlar.
Yurt dışında düzenlenen döviz endeksli sözleşmeler, Dışarıda Yerleşik Kişi Mevzuatı’na uygun olarak yapılır. Kambiyo Mevzuatı’na göre Türkiye’de yerleşik kişileri belirlemek için önce dışarıda yerleşik bireyleri tanımlamak gerekir. “Dışarıda yerleşik kişiler ne demek?” sorusuna ise yurt dışında bulunan işçiler, serbest meslek sahipleri, müstakil iş sahipleri ve Türkiye’de yerleşimi bulunmayan gerçek veya tüzel kişiler şeklinde cevap verilebilir.
Dışarıda Yerleşik Kişinin Özellikleri Nelerdir?
Mevzuatta 2006 yılında yapılan son değişiklik ile 32 sayılı Karar’daki 2/C maddesinde dışarıda yerleşik kişi tanımı yapılır. Kavramın özellikleri de bu açıklamadan çıkarılabilir. Söz konusu tanım, Türkiye’de yerleşik sayılmayan ve Türk vatandaşı olmayanlar açısından aynıdır. Türkiye dışında yaşayanlar için ise bu kavramın tanımı varsayımsal unsurlarla belirlenmez. Bu kişilerin Türkiye’de ikâmet etme izni olup olmadığına bakılır. Bahsi geçen kişiler, Türkiye’de ikamet etme iznine sahip değilse dışarıda yerleşik kişi olarak kabul edilir. Türkiye Cumhuriyeti Kanunları’na göre ülkede şube açan tüzel veya gerçek kişiler de bu özellikler dâhilinde tanım kapsamına alınır.
Dışarıda yerleşik kişi olarak geçenlerin Türkiye’de Türk parasıyla tahsilat, ödeme, tevdiatta bulunmaları da bu tanımın özelliklerindendir. Bankalar ise dışarıda yerleşik kişiler adına, Türkiye’de bulunan bireyleri muhatap alabilir. Ayrıca dışarıda yerleşik kişilerin diğer bir özelliği de satın alma hakkıdır. Buna göre bu kişiler, yurt dışındaki ortaklık fonları ve yatırımlar dâhil menkul kıymetler veya diğer piyasa araçlarını bankalar ya da aracı kurumlar vasıtasıyla satın alabilir.
Borsada Hisse Seçme Rehberi: Beta Katsayısı Mucizesi
Dışarıda Yerleşik Kişinin Etkileri Nelerdir?
Ödemeler dengesi açısından çok önemli olan dışarıda yerleşik kişi, ekonomik hareketlerin kayıtlarını tutmayı sağlayarak piyasada etki gösterir. Bir ekonomide; ihraç edilen mal tutarı, yatırımlar ve varlıklar kaydedilir. Böylece ekonomideki varlık artışı, mal ve hizmet ithalatı olarak görülür. Dışarıda yerleşik kişinin ekonomik hareketlerinin kaydı, piyasa değerini ortaya çıkarmada etkili olur.
Bir ekonomi çevresinde yerleşik olarak 1 yıldan fazla ikamet eden ve piyasa içinde faaliyet yürüten kişilerin yanında başka ülkelerde yaşayan ama dönemsel olarak Türkiye’de belirli parasal işlemler yapan bireyler vardır. Dışarıda yerleşik kişiler, bu ikinci kısımda yer aldığı için iki taraflı işleyen sistemde ödemeler dengesini sağlar. Ayrıca bu ödeme dengesinin tutulması mülkiyet değişiminin yapılmasına olanak sağlar.
