Deflatör, enflasyona karşı alınan önlemlerin arasında bulunan ve sıkça duyulan kavramlardan bir tanesidir. İktisadi bir terim olan deflatör, enflasyon ile ters yönlü ilişkinin kurulabilmesi için kullanılır. Günümüzde pek çok kişi tarafından deflatör nedir sorusunun cevabı sıkça araştırılır. TÜFE oranlarıyla birlikte sıkça gündeme gelen kavram, enflasyonun hafifletilmesini ve deflasyonist eğilimlerin desteklenmesini tanımlar. İndirgeyici olarak da bilinen bu terim aynı zamanda parasal değerleri gerçek fiyatlara dönüştürmek için kullanılan bir endekstir.
Enflasyonun fiyat ortalamasındaki genel artış olduğu düşünülürse bu durumun tersinin de deflasyon olduğu söylenebilir. Fiyat artışının getirdiği olumsuz etkileri ortadan kaldırma işlemi, GSYİH deflatörü ile gerçekleşir. Deflatör, piyasa fiyatlarında yaşanan toplu artışların sonucunda sık duyulmaya başlanan kavramların arasında yer alır. Alım gücünü bir hayli azaltan fiyat artışı, yükselen faizler, kredilerin daraltılması ve piyasadaki paranın geri çekilmesi enflasyona yol açabilir.
Mallarda ve hizmetlerde görülen ortalama fiyat artışının etkileri, indirgeyici endeks sayesinde azaltılabilir. Fiyat endeksi olarak da bilinen bu kavram, parasal anlamda ifade edilen bir faktörün gerçek değere dönüştürülme aşamasında ortaya çıkar. Bu fiyat düşürücü etken, ekonomik hacmin değerinin anlaşılabilir rakamlara dönüşmesine yardımcı olur. Yurt içindeki malları kapsayan deflatör, fiyat artışının etkilerini ortadan kaldırmak için kullanılır.
Borsada Hisse Seçme Rehberi: Beta Katsayısı Mucizesi
Deflatör Özellikleri Nelerdir?
Deflatör, ekonomik büyüklüğün değerinin gerçeğe çevrilmesi için kullanılan bir çarpandır. Bu, nominal olanı reele çevirir. Deflatör, çeşitli parasal kavramların gerçek fiyatlara dönüştürülmesini sağlar. Bu noktada indirgeyici ve TÜFE, sıkça karıştırılır. Ancak deflatör özellikleri ile diğerlerinden kolayca ayrılır. Bunlar, şu şekilde sıralanabilir:
- Ülkenin tüm mal ve hizmetlerini kapsar.
- Yıllara göre değişiklik gösterir.
- Devlet ve firmalar tarafından alınmış malları ifade eder.
- Yurt içinde üretilen hizmet ve mallar için geçerlidir.
- Sabit bir yılın fiyatları baz alınarak hesaplanır.
- Değişen tüketici davranışlarını, malları ve hizmetleri hesaplamak için kullanılır.
İndirgeyici fiyat endeksi, ülke içinde değişen fiyatların hesaplanmasını sağlar. Deflasyon, enflasyonun hareketliliğinin hesaplanmasına ve dengelenmesine imkân tanır.
Deflatör Nasıl Hesaplanır?
Deflatör, mevcut yılda parasal olarak ifade edilen değerleri gerçek rakamlara çevirmek için kullanılan bir hesaplama aracıdır. Bu terim, kullanım alanına göre bir sayı ya da indeks olarak kabul edilir. Deflatör hesaplaması yapabilmek için parasal ve gerçek GSYİH rakamlarını bilmek gerekir. GSYİH, bir ekonomide söz konusu olan tüm hizmetlerin ve malların parasal değerini ifade eder. GSYİH rakamlarının bu hesaplamada yer alma nedeni kolayca anlaşılabilir. Bunun sebebi, mevcut süre zarfında gözlemlenen ve yıllara göre değişen tüketici eğilimlerini de hesaplamaya dâhil etmektir.
Hesaplama aşamasında ilgili yıl için belirlenen baz oranı da büyük bir önem taşır. Basit birer çarpma ve bölme işleminin sonucunda indirgeyici hesaplaması yapılabilir. Nominal GSYİH rakamı, reel olanın oranına bölündükten sonra ortaya çıkan sonucun 100 ile çarpılması, indirgeyici indeksini gözler önüne serer. Çarpım rakamı, baz olarak alınan senenin indeks değerine göre değişir.
