Yasal ve iş merkezlerinden her ikisi de Türkiye’de olmamasına rağmen ülke sınırları içerisinde gelir eden kişilerin kazançları üzerinden vergilendirme yapılır. Bu tür bir vergilendirmeye tabi tutulan kişilere de dar mükellef denir. Dar mükellefiyet vergilendirmesi pek çok kritere bağlı olarak hesaplanır.
Vergi mükellefiyeti hem gerçek hem de tüzel kişiler için geçerli bir kavramdır. Vergi mükellefiyeti olan kişiler ve kurumlar, bir takvim yılı içinde Türkiye’de ticari ve zirai gelir elde edenlerdir. Türkiye’de 6 aydan fazla kalsa bile ülkeye yerleşmemiş kişilerden ve kurumlardan da dar mükellefiyet kapsamında vergi alınır. Bu vergi, Türkiye’ye belli ve geçici bir görev için gelip burada kazanç elde edenlere de uygulanır. Buna ek olarak tutukluluk veya hastalık gibi elde olmayan sebeplerden dolayı Türkiye’de kalan kişilerden de bu vergi alınabilir. 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 6. maddesi kapsamında Türkiye’de ikamet etmeyen kişilerin ülke sınırları içerisinde elde ettikleri kazançlar vergiye tabi tutulur.
Dar mükellef nedir sorusuna daha ayrıntılı bir şekilde de cevap verilebilir. Vergi Usül Kanunu doğrultusunda Türkiye’de iş yeri bulunduran yabancı kurumların ticari kazancından vergi alınması gerekir. Dar mükellefiyet, yabancı kurumların temsilciler aracılığıyla kurduğu zirai işletmeden ve serbest meslekten elde edilen kazançları da kapsar. Türkiye’de kiralanan taşınır ve taşınmaz varlıklardan elde edilen iratlar da dar mükellef vergilendirmesi kapsamındadır. Buna ek olarak Türkiye’de kazanılan menkul sermaye gelirleri de Vergi Usül Kanunu’na tabidir. Kişinin ya da kurumun gelirini oluşturan tüm kazançlar bu kanun çerçevesinde vergilendirilir.
Norveç Varlık Fonu'ndan Türk Şirketlerine 1,3 Milyar Dolar Yatırım!
Kişi, ihraç etmek için Türkiye’den satın aldığı malları yurt dışına gönderebilir. Bu durumda kurumun elde ettiği kazançlardan vergi alınmaz. Mallar Türkiye’de satılmadığı için elde edilen kazanç vergilendirilmez. Dar mükellef sistemine tabi tutulmak için alıcının ya da satıcının Türkiye’de olması gerekir. Hatta her iki taraf da Türkiye’de olabilir. Bunun yanı sıra satış sözleşmesi Türkiye’de yapıldığı takdirde de kazanç elde eden kişi vergiye tabi tutulur.
Dar mükellef konusu örnek üzerinden çok daha net bir şekilde anlaşılabilir. Amerikan vatandaşı Bay Williams 2019 yılında 7 ay Türkiye’de yaşamıştır. Bu süre zarfında kişi, ticari aracılık yapmış ve 7 ayın sonunda ülkeden ayrılmıştır. Bu örnekte Bay Williams, 6 aydan daha uzun süre Türkiye’de ticari kazanç elde etmiştir. Bu kişi Türkiye’de ikamet etmediği için dar mükellef vergilendirme sistemine tabi tutulur.
Çalıştığı şirket Amerika’da olan Bay Williams, Mersin’den aldığı lastikleri yurt dışına ihraç etmiştir. Gelir Vergisi Kanunu’nun 7. maddesi kapsamında Türkiye’den satın alınıp ihraç edilen mallar vergilendirilmez. Ancak Bay Williams aynı zamanda Türkiye’deki sanayilere de lastik satışı gerçekleştirmiştir. Türkiye’de ticari amaçlı serbest meslek kapsamında yapılan satışlardan elde edilen kazançlara da dar mükellef vergilendirme sistemi uygulanır.
