Cari faiz oranı, piyasada fon arzının ve talebinin karşılanması sonucunda ortaya çıkar. Bu terim, reel faiz ile karıştırılmamalıdır. Cari faiz oranı teorik bir değeri ifade eder ve enflasyon faktörü dışarıda bırakılarak hesaplanır.
Cari faiz oranı nedir sorusunu yanıtlarken her bir terimin sözlük anlamını incelemek gerekir. Cari kelimesi; hukuk, muhasebe ve iktisat alanlarında sık kullanılan bir sözcüktür. Bu kelime, temel olarak bir ürünün ya da hizmetin yürürlükte olan değerini ifade eder. Örnek olarak, döviz alış-satış işlemlerinde cari kur üzerinden hesap yapılır. Dövizin o esnada sahip olduğu değer cari kur olarak tanımlanır. Buradan yola çıkarak da cari faizin teorik bir değer olduğunu söylemek mümkündür.
Faiz, modern ekonomideki temel kavramlardan biridir. John Maynard Keynes, faizi paranın kullanımı için bir ödeme olarak tanımlar. Bu tanıma göre faiz, paranın işletilmesine karşılık alınan bir kârdır. Faiz oranı işletilen anapara üzerinden bir yüzde ile belirlenir. Başka bir ifadeyle faiz, paranın değerindeki değişiklik miktarını ifade eder.
Cari ve reel faiz arasındaki fark bu noktada önem kazanır. Reel faiz, paranın piyasadaki değeri üzerinden belirlenen bir orandır. Metanın üretim bedeli yükseldikçe para doğal olarak değerini kaybeder. Reel faiz belirlenirken piyasadaki değer kaybı dikkate alınır. Cari faiz ise enflasyon faktörü dikkate alınmadan hesaplanır. Bu oran, paranın teoride sahip olduğu değer üzerinden belirlenir. Ancak paranın işletilmesi için belirli bir ücret ödenir. Fon ve kredi kullanımlarında da doğal olarak belli bir faiz ödenir. Fon kullanımından feragat edilmesi hâlinde işletim için gereken bedelin ödenmesi gerekir. Bu miktar cari faiz oranı olarak adlandırılır.
Borsada Hisse Seçme Rehberi: Beta Katsayısı Mucizesi
Piyasadaki arz ve fon talebi karşılandığı zaman enflasyonun etkisi azaltılabilir. Bu talebin karşılanması, paranın alım gücünün stabil tutulmasına yardımcı olur. Böyle bir durumda faiz, paranın piyasadaki ederi üzerinden değil teorik değeri üzerinden belirlenebilir. Cari faiz oranı ne demek sorusunu bu şekilde yanıtlamak da mümkündür.
Cari faiz oranı nasıl hesaplanır sorusunun yanıtı ise basit bir formül ile verilebilir. Bu oran, F = A x P x Z formülü ile kolayca hesaplanabilir. Formülde yer alan;
- F, faiz tutarını
- A, anapara miktarını
- P, belirlenen yıllık faiz oranını
- Z ise süreyi
ifade eder. Cari hesap faiz oranı hesaplanırken bu değerler bahsi geçen fon talebine bağlı olarak değişir. Dolayısıyla her bir arz-talep durumunda farklı sonuç ortaya çıkabilir.
