Ekonomik kalkınmada önemli rol oynayan cari açık, refah seviyesinin yükselmesi için dengeli bir profilde seyretmelidir. Bu dengenin negatife doğru kaydığı ülkelerde, ekonomik büyüme düşüktür. Ülke refahı açısından oldukça önemli olan cari açık nedir, nasıl kapanır sorularına geçelim.
Cari açık; giderlerin gelirlerden daha fazla olması durumudur. Söz konusu işlemlerin tümü cari denge kalemlerini oluşturur. Bu kalemlerin belirli bir dönem içindeki değerleri üzerinden cari açığın varlığı tespit edilebilir. Kavram, negatif sonuç verdiğinde açık oluşturan kalemler şöyledir:
- Dış Ticaret Dengesi (Mal Dengesi): İhracat – İthalat
- Hizmetler Dengesi: Hizmet Gelirleri – Hizmet Giderleri
- Net Faktör (Yatırım) Dengesi: Yatırım Gelirleri – Yatırım Giderleri
- Cari Transfer Dengesi: Karşılıksız Olarak Elde Edilen Dış Gelirler – Karşılıksız Olarak Yapılan Dış Giderler
Yüzeysel olarak sadece ithalat ve ihracat verileri arasındaki fark üzerinden düşünülse de cari denge kalemleri oldukça geniş kapsamlıdır. Dolayısıyla dış ticaret dengesinin tek başına pozitif sonuç vermesi yeterli değildir. Totalde negatif sonucun çıktığı durumlar, cari açık olarak tanımlanır.
Cari Açık Nedenleri Nelerdir?
Cari açığın her ülkede farklı bir nedeni olabilir. Bu durumun oluşmasında rol oynayan bazı önemli unsurlar vardır. Etkisi yüksek olan bu etkenler, açığı ortaya çıkarmakla birlikte kapatılmasını da zorlaştırabilir. Cari dengede açık olmasının bazı nedenleri şu şekilde sıralanabilir:
- Düşük ihracat
- Yüksek ithalat
- Aşırı yüksek döviz kuru
- Hızlı yükselen enflasyon
- Dış borçtaki artış
Bunların dışında, açığın kapatılması için yapılan yatırımlar da cari dengeyi negatif anlamda etkiler. Bu yatırımların başarısız sonuçlanması ise açığı büyütebilir. Kısaca bu nedenler arasında güçlü bir bağlantı söz konusudur.
Yabancı Yatırımcının İlgisini Çekebilecek Cazip Hisseler
Cari Açık Hesaplaması Nasıl Yapılır?
Cari açık hesaplama işlemlerinde birden çok kalem ele alınır. Bunları, ödeme dengesi bilançosu içerisinde yer alan cari denge kalemleri oluşturur. Dış ticaret, hizmetler, net faktör ve cari transfer dengelerini ifade eden veri grubunun toplanması ile hesaplama yapılır. Söz konusu cari açık verileri şöyle bir formülle bulunur.
- Cari Denge = Dış Ticaret Dengesi + Hizmetler Dengesi + Net Faktör Dengesi + Cari Transfer Dengesi
Formüldeki toplama işlemi yapıldıktan sonra elde edilen sonucun pozitif ya da negatif çıkmasına göre cari açığın varlığı tespit edilebilir. Sonuç 0 ise bir denklik söz konusudur. 0’dan büyük sonuçlar açık olmadığını gösterir. 0’ın altında kalan cari dengede ise açık mevcuttur. Cari açık oranlarını bulmanın bir diğer yöntemin de ise GSYİH verisi kullanılır.
Cari Açık Nasıl Kapatılır?
Cari dengedeki açığı etkileyen en yüksek oran dış ticaret dengesine aittir. Dolayısıyla açığın kapanması için yapılan ilk çalışmalar, genellikle bu alanda olur. Üretimin az olduğu ülkelerde ihracat yapmadan önce ithalata ağırlık verilir. Bu da açığın doğmasına sebep olur. İthalat işlemlerine kota getirilmesi de sıkça başvurulan bir uygulamadır. Ayrıca geçmiş yıllarda devalüasyon ile ülkeyi ucuzlatarak ihracatı artırmayı amaçlayan çalışmaların yapıldığı da görülmüştür.
