Çapraz kur, iki ayrı para arasındaki oranın üçüncü bir birim cinsinden ifade edilmesidir. Ülkeler, çapraz kur oranlarını tüm dünyada en çok kullanılan para birimi olan dolar üzerinden belirtir. Çapraz kur, paritelerin başka bir para birimi cinsinden karşılığı şeklinde tanımlanabilir.
Çapraz kur nedir sorusu yanıtlanırken genellikle “parite” kavramı kullanılır. Parite, iki para birimi arasındaki orandır. Faiz oranları ve ekonomik koşullar, pariteyi etkileyen en önemli faktörler arasında yer alır. Bir ülkenin; dış ticaret dengesi, ihracatı ve ithalatı gerçekleştirdiği yabancı para birimi gibi değerler doğrudan para birimini etkiler. Bu nedenle ülkelerde dolaşan yabancı paraların paritelerinin önemi büyüktür. Çapraz kurların doğru hesaplanması paritelerin güncel olmasına bağlıdır.
Ülkelerin diğer uluslarla olan ticaretini döviz kurları belirler. Yüksek değere sahip ulusal para birimi, ülkenin ithalatını ucuz hâle getirir. Ülkenin ihracatı ise daha pahalı olur. Bir ülkenin ulusal parasının değeri düşükse bu durum tersine döner. Dolayısıyla yüksek döviz kurunun bir ülkenin ticaret dengesini olumsuz yönde etkilemesi beklenir. Ülkelerin Moody’s veya Standard & Poor’s gibi kurumlar tarafından belirlenen kredi derecelendirme notları da döviz kurları üzerinde etkilidir. Bu not, dolaylı olarak çapraz kurların da önemli belirleyicileri arasında yer alır.
Çapraz kur, farklı para birimleri arasında daha rahat hesap yapma amacıyla geliştirilmiş bir konsepttir. Bu konsept, oranları alınan para birimlerinin bir başka döviz cinsine çevrilmesi gibi düşünülebilir. Bahsi geçen döviz cinsi için genellikle ABD doları tercih edilir. Örneğin, Türkiye’nin dış ticaret dengesini ifade edebilmek için EURUSD (Euro-dolar paritesi) değeri kullanılır. Türkiye’de genellikle ihracat Euro, ithalat ise ABD doları cinsinden gerçekleştirilir. Bu nedenle Türkiye ekonomisi açısından EURUSD değeri çok önemlidir. Euro – dolar paritesinin TL cinsinden değeri ise çapraz kura örnek olarak verilebilir.
Norveç Varlık Fonu'ndan Türk Şirketlerine 1,3 Milyar Dolar Yatırım!
Çapraz Kur Hesaplaması
Çapraz kur hesaplaması için kullanılacak varsayımlar şu şekildedir:
- 1 Dolar = 0,89 Euro
- 1 Dolar = 2,95 TL
Euro ve Türk lirası üzerinden çapraz kur nasıl hesaplanır sorusunun yanıtı için öncelikle her iki para biriminin de dolar cinsinden değeri bulunur. Bu işlem için öncelikle 1 Euro’nun kaç dolar olduğu bulunmalıdır.
- 1/0,89 = 1,1235 (1 Euro = 1,1235 Dolar)
Hesaplama için dolar cinsinden bulunan bu değerin kaç TL’ye denk geldiği de belirlenmelidir. Bu işlem için oran-orantı kullanılarak hesap yapılır.
- 1 Dolar = 2,95 TL ise 1,1235 Dolar (yani 1 Euro) = ? TL’dir
- 1,1235 dolar = 1,1235 x 2,95 = 3,3143 TL
Bu hesap sonucunda 1 Euro’nun 3,3143 TL olduğu ortaya çıkar. Hesaba göre EURO / TL çapraz kuru 3,3143’tür.
