Birincil piyasalar, şirketlerin öz sermaye ve menkul kıymetlerini halka ilk arz ettikleri markete verilen isimdir. Kamu kurum ve kuruluşları ile şirketler halka açılmaya karar verdiğinde ilk arzı birincil piyasalarda yapar.
Birincil Piyasaların Özellikleri Neler?
Şirketler paylarını veya tahvil, varant, kira senedi gibi tüm sermaye piyasası araçlarını halka arz edebilir. Halka arzlarda belirli koşulların gerçekleştirilmesi gerekir. Bu koşulları Türkiye’de Sermaye Piyasası Kurulu düzenler. Şirket, halka arza karar verdikten sonra bu arz türünün nasıl olacağı yönetim kurulu kararıyla belirlenir. Halka arz etme kararı, koşullara bağlı olarak verilir.
Bir şirket, güncel sermayesini temsil eden payların bir kısmını ortaklık satışı şeklinde halka arz edebilir. Bunun yanı sıra anapara artırımı yoluna giderek var olan paydaşların öncelik haklarını kısıtlar. Yönetim kurulları bu yöntemlerden birisini veya her ikisini de uygulamaya karar verebilir. Her iki durum da şirkete yeni ortaklar gelmesi anlamını taşır. Daha önceden piyasaya herhangi bir arz sürmemiş olan bir anonim ortaklık bu işlemi ilk kez uyguladığında buna “Halka Açılma” denir. Önceden paylarını halka arz etmiş ortaklıklar, paylarını tekrar halka arz edebilir. Buna da “İkincil Halka Arz” denilir.
Net Nakit Pozisyonu En Güçlü 10 Şirket
Anonim ortaklık piyasaya ilk kez neyi arz ederse etsin bu hisselerin tamamı birincil piyasada işlem görür. Bunun en önemli nedeni piyasaya ilk kez giren hisselerle uzun süredir iniş çıkışta olan diğer payların farklı dinamiklerle değerlenmesidir. Birincil piyasada payların değerinin borsadaki dinamikler nedeniyle iniş çıkışa uğraması gibi hareketlilik söz konusu değildir. Birincil arz katmanına “Yeni İhraç Piyasası” da denir. Şirketler ve kurumlar bu arz yoluyla yeni hisseler satarak sadece yatırım sermayesini artırır. İlk arzda piyasaya çıkmış hisselerin satışı yoluyla sermaye artırılma sürecinin tamamına “yüklenim” denir. Hisseler birincil katmanda satıldıktan sonra ikincil piyasaya geçer. Birincil piyasada tükenen hisseler ikincil piyasaya geçer. Böylelikle bu hisseler tüccarlar tarafından alınıp satılmaya başlar.
Birincil Piyasa İşlemleri Nelerdir?
Birincil piyasa nedir sorusunun yanıtı yapılan işlemlerle de verilebilir. Birincil piyasaların ana işlemi bir menkul kıymetin ilk kez arz edilmesidir. Bu arzda şirketin bizzat bulunmasına gerek olmaz. Satışın bir banka veya aracı kurum ile yapılması birincil piyasalardaki işlem için yeterlidir. Hisse senedi gibi bir yatırım aracının ilk defa piyasaya sürülüp satılması da birincil piyasa işlemidir. Birincil piyasa işlemleri arasına kurum arzları da girer. Devlet iç borçlanma senetlerinin Hazine Müsteşarlığı tarafından ihale ile satışı bu arzlar arasında yer alır.
Birincil Piyasa Örnekleri Nelerdir?
Birincil piyasa örnekleri arasında şirketlerin ilk arzları bulunur. Kendi sektörünün lider konumundaki birçok şirket gibi Facebook da sermaye artırımında bulunmak için birincil piyasada halka arza gitmiştir. Teknoloji sektörünün önemli şirketlerinden birisi olan Facebook, 2012 yılında halka arz başlatmış ve bu yolla 16 milyar ABD doları toplamayı başarmıştır.
Birincil piyasalarda devlet tarafından ihraç edilen senetler de bulunur. Bu senetlere DİBS kısaltmasıyla “Devlet İçi Borçlanma Senedi” adı verilir. Bu senetlerde genellikle Türk lirası cinsinden ihracat olur. Bir yıldan kısa vadeli olan DİBS’lere “Hazine Bonosu” ismi verilir. Vadesi bir yıldan uzun olan senetler “Devlet Tahvili” olarak adlandırılır. Bu senetler T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı güvencesindedir. Birincil piyasalarda arza sunulan bu senetler yüksek likidite değerine sahip olduğu için dönemsel nakit akışını sağlar. Vade sonunu beklemeden geçerli piyasa koşullarına göre vergi avantajlı olarak nakde çevrilebilir.
