Arbitraj, piyasalar arasındaki fiyat farklılıklarından yararlanarak döviz, hisse senedi ya da kıymetli madenleri alıp satmak suretiyle kâr etme mantığına dayanan bir finansal işlemdir. Bu tür işlemlerin en büyük avantajı, çok küçük risklerle ya da tamamen risksiz şekilde kazanç sağlamayı mümkün kılmasıdır.
Dövizlerin ya da birden fazla piyasalarda işlem gören değerli maden ve menkul kıymetlerin değerlerleri, piyasadan piyasa farklılık gösterebilir. Bu bilgi üzerinden “Arbitraj nedir?” sorusu gündeme gelir. Bu işlem dövizlerin, hisse senetlerinin ya da altın gibi madenlerin düşük fiyatla işlem gördüğü piyasalardan alınarak diğer piyasalarda daha yüksek fiyattan satılmasıyla kâr edilmesidir.
Arbitraj yapmak, teorikte risksiz bir işlem olmasa da pratiğe dökülmesi göründüğü kadar kolay değildir. Zira bilgi akışının yoğun bir hıza eriştiği günümüzde fiyat farklılıklarını tespit etmek ve bunları değerlendirmek son derece güçleşmiştir. Dolayısıyla arbitraj uygulaması, artık daha çok bu işlemler için özel olarak geliştirilmiş yazılım ve algoritmalar yardımıyla yapılır hâle gelmiştir.
En Yüksek Yıllık Kâr Büyümesi Açıklaması Beklenen Şirketler
Arbitraj Nasıl Yapılır?
Arbitraj işlemlerinde alım ve satım işlemleri eş zamanlı olarak yapılır. Bu sayede iki fiyat arasındaki farkın değişmemesi sağlanır. Bu tür işlemler için spot fiyat ve vadeli fiyat arasında bir farklılık oluşması gerekir. Bu fiyatlar arasındaki farklılık bir oran üzerinden ele alınır. Arbitraj oranı olarak da bilinen bu rakam aşağıdaki formülle hesaplanır.
[Spot Fiyat – Vadeli Fiyat] / Vadeli Fiyat = Dolaylı Kotasyon Para Birimi Faizi – Dolaysız Kotasyon Faizi
Arbitraj hesaplama olarak da isimlendirilebilecek bu yöntem, işlemi yapan kişi ya da kurumun elde edeceği kârın öngörülmesi açısından son derece kullanışlıdır. Arbitraj örnekleri, bu tür işlemlerin daha kolay anlaşılmasına yardımcı olur. Döviz kurları üzerinden bir örnek verelim:
1 doların Türkiye’de 10,60 TL’ye, ABD piyasasında ise 10,75 TL’ye satıldığını varsayalım. Bakıldığı zaman doların Türkiye piyasasında daha ucuz olduğu rahatlıkla görülebilir. O hâlde Türkiye’den dolar alıp, aldığımız bu dolarları ABD piyasasında yeniden Türk lirasına çevirelim. Bu işlem sayesinde her 1 dolardan 0,15 TL kâr edilir.
Arbitraj Türleri Nelerdir?
Bu tür işlemler kendi içlerinde üç farklı gruba ayrılır. Arbitraj çeşitleri şunlardır:
Döviz Arbitrajı
İki ayrı piyasalardaki kur farklılıklardan yararlanılarak yapılır. Özellikle volatilitenin arttığı dönemler, bu tür işlemler için idealdir. Yukarıda bahsettiğimiz örnek, bu gruba dâhil edilebilecek işlemlerin tipik bir uygulamasıdır.
Çapraz Kur Farklılıklarına Bağlı Arbitraj
Bu tür işlemlerde üç farklı para birimi sürece dâhil olur. Para birimleri arasındaki çapraz kur farklılıkları, kârlı bir işlem için uygun şartları oluşturur. Yani burada değerlendirilen, farklı piyasalarda arasındaki fiyatların arasında makasın açılması değil, çapraz kur farklılıklarıdır. Dolayısıyla böyle uygulamalarda iki yerine üç farklı işlem yapılır.
Üç Uçlu Arbitraj
Bu işlemlerde de üç para birimi ele alınır. İkisi arasında, üçüncü birime göre bir denge olması gerekir. Söz konusu dengenin oluşmaması kâr fırsatı doğurur.
