Vergi, gıda gibi temel ihtiyaçlardan araba gibi lüks ürünlere kadar küçük büyük tüm harcamalarda karşımıza çıkıyor. Günlük yaşantıda büyük yere sahip olan vergi hakkında bilinmesi gereken detaylar bu nedenle son derece fazla. Peki, günlük hayatımızda bu kadar varlığını hissettiren vergi ne demek, devletin aldığı vergiler neler veya neden vergi veriyoruz? Hadi, bu gibi soru işaretlerine birlikte cevap bulalım!
Devlet, kamu harcamalarını karşılamak ve ulusal kalkınmayı sağlamak için gelir kaynağına ihtiyaç duyuyor. Bu gelir kaynağını ise kişi, kurum ve kuruluşlardan aldığı vergilerle sağlıyor. Vergi, devletin şahıs ve kurumlardan kanunla belirlenen şekilde kamusal hizmetlerde kullanılmak üzere aldığı bir ödeneği oluşturuyor. Kamusal hizmetler ise temel ihtiyaçlar olan sağlık, eğitim ve güvenlik gibi alanlarda kendisini gösteriyor. Günlük hayatın neredeyse her anında hemen herkesi yakından ilgilendiren vergi kavramının tüm detaylarını birlikte inceleyelim!
Vergi Nedir?
Vergi, devlet tarafından kamusal hizmetlerde kullanılması amacıyla kanunlara dayanılarak gerçek ve tüzel kişilerden karşılıksız ve zorunlu alınan ödemeleri oluşturuyor. Devlet gelirine büyük katkısı olan vergiler sağlık ve eğitim gibi kamusal harcamalara önemli ölçüde kaynak oluşturuyor.
Vergi Türleri Nelerdir?
Her ülkenin farklı vergilerden oluşan finansal sistemi bulunuyor. Bu vergiler Türkiye’de de olduğu gibi dolaylı ve dolaysız vergiler olarak sınıflara ayrılabiliyor. Dolaylı vergiler mal ve hizmet karşılığında ödenen vergi çeşitlerini oluşturuyor. Dolaysız vergiler ise gelir ve kazançlar üzerinden sağlanan vergi çeşitlerini ifade ediyor.
Türkiye’de uygulanan vergiler 200’ü aşkın olmakla beraber gelir vergileri, harcama vergileri ve varlık vergileri olarak üç ana grupta toplanıyor. Türkiye’de yaygın olarak karşılaşılan vergi türlerini yakından incelemek ve hangi vergilerin ne için ödendiğini öğrenmek için bir alt satıra kaydır!
Gelir Vergileri
Gelir vergisi, gerçek kişilerin geliri üzerinden düzenli olarak ödenen vergi çeşidi olmakla beraber şahsi gelir vergisi ve kurumlar vergisi olarak iki ana grupta sınıflandırılıyor.
- Şahsi gelir vergisi: Kişinin bir yıl boyunca sağladığı kâr miktarına göre alınan vergilere şahsi gelir vergisi deniyor.
- Kurumlar gelir vergisi: Kurum ve şirketler tarafından sağlanan kazançlar üzerinden alınan vergiler kurumlar gelir vergisi olarak adlandırılıyor. Kooperatifler, kamu iktisadi kurumları, iş ortaklıkları, sermaye şirketleri, dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler kurumlar gelir vergisine tabi mükellefler olarak gösteriliyor.
Harcama (Tüketim) Vergileri
Üretilen, tüketilen, satılan mal ve hizmetlerden alınan vergiler harcama (tüketim) vergileri olarak adlandırılıyor. Harcama vergileri katma değer vergisi (KDV), özel tüketim vergisi (ÖTV), bankacılık ve sigorta muameleleri vergisi (BSMV) ve damga vergisi olarak karşımıza çıkıyor.
- Katma değer vergisi: Türkiye’de en sık karşılaşılan vergi türü olan katma değer vergisi, belirli mal veya hizmeti satın alan bireyin, mal ve hizmeti satan bireye dolaylı olarak ödediği vergi türü olarak ifade ediliyor.
- Özel tüketim vergisi: Dünyada yaygın olarak kullanılan ÖTV, lüks ürün ve hizmetlerde gelir adalet anlayışıyla sürdürülüyor. Petrol ürünleri, otomobil, tütün gibi malların satışında sadece bir kez alınan vergi türünü oluşturuyor.
- Banka ve sigorta muameleleri vergisi: BSMV, banka ve sigortaların sağladıkları hizmet ve işlemlerin tabi olduğu harcama vergi çeşidi olarak adlandırılıyor.
- Damga vergisi: Damga vergisi sözleşmeler, kira mukavelenameleri, bordrolar, teminat mektubu gibi belgeler üzerinden dolaylı olarak alınan vergi çeşidini oluşturuyor.
Varlık Vergileri
Varlık vergileri yani diğer adıyla servet vergileri emlak vergisi, motorlu taşıt vergisi (MTV) ve veraset ve intikal vergisi olarak 3 gruptan oluşuyor:
- Emlak vergisi: Servet vergisi olarak da bilinen emlak vergisi, Türkiye’de bina, ev, arsa gibi taşınamayan mallar üzerinden ödenen bir vergi türü olarak gösteriliyor.
- Motorlu taşıtlar vergisi (MTV): Devletin trafik şubelerine kayıtlı otomobil, uçak, motosiklet gibi motorlu taşıtların üzerinden alınan bu vergiye motorlu taşıt vergisi adı veriliyor.
- Veraset ve intikal vergisi: Miras (veraset) yoluyla veya karşılıksız bir şekilde (intikal) değerli malların alımı için devlete ödenen vergiyi ifade ediyor.
Neden Vergi Verilir?
Vergide eşitlik ve adalet görüşüyle kişi, kurum ve kuruluşlar mali bütçe miktarları doğrultusunda devlete vergi ödüyor. Devlet aldığı vergilerle mali olarak topluma sunduğu hizmetleri karşılamayı amaçlıyor. Bunun yanı sıra toplumun refah seviyesinin artırılması, işsizliğin önüne geçilmesi, gelir dağılımında adaletin sağlanması için vatandaşlar gerekli vergileri düzenli olarak vermeye devam ediyor.
Vergi Borcu Nasıl Hesaplanır?
Vergi hesaplaması konusunda en çok başvurulan vergi çeşiti gelir vergisi oluyor. Gelir vergisi hesaplamaları kazanç miktarlarına göre belirlenen yüzdelik dilimlerle yapılıyor. Kişinin gelir tutarının o yıl için belirlenen gelir vergisi oranıyla çarpılması sonucu gelir vergisi hesaplanıyor.
Beyanname Nedir?
Beyanname, genellikle yıllık olarak düzenlenen, kişi ya da kurumların vergi borç miktarlarını belirlemek amacıyla kullanılan resmi nitelikte bir belge olarak ifade ediliyor. Bu belgeler, işlemlerin resmi ve sorunsuz olarak ilerlemesini mümkün kılıyor. Kısacası beyannameyle, kişi ya da kurumlar belirli dönemlerde kazançlarının üzerinden ödeyecekleri vergiyi bildiriyor. Devlet, vergi bilgilerinin hata olasılığına karşılık olarak bilgilerin teyiti için bazen vergi incelemelerini gerçekleştiriyor.
Vergi Borcu Nasıl Ödenir?
Vergi beyannamesi için gerekli form doldurulduktan sonra vergiden yükümlü kişi, vergi dairesinden temin ettiği tahakkuk fişine göre vergi ödemesini gerçekleştirebiliyor. Bu fişle vergi dairesinden ödeme yapılabileceği gibi anlaşmalı bankaların online bankacılık hizmetleri kullanılarak da vergi ödemeleri tamamlanabiliyor.
Vergi Borcu Ödenmezse Ne Olur?
Vergi ödemekle yükümlü kişi ve kurumlar bazen vergi borcunu zamanında ödeyemeyebiliyor. Tahakkuk fişinde belirtilen vergi ödeme vadesi geciktiği durumda belirli bir oranda gecikme zammı uygulanıyor. Yani gecikmeli olarak ödenen vergiye faiz ekleniyor. Vergi borcu miktarı fazla olan kişi ve kurumların ise banka hesaplarına bloke getirilebiliyor. Bu gibi yaptırımlarla karşılaşmamak için verginin zamanında ödenmesinin oldukça önemli olduğu biliniyor.
Vergi Cezalarında İndirim Yapılır mı?
Mükellefler, sorumlu oldukları vergi borçlarına karşılık verilen cezalar için indirim talep etme hakkına sahip oluyor. Vergi cezaları için oluşturulan ihbarnamenin tebliğ tarihinden itibaren 30 gün süre boyunca ceza indirimi talebinde bulunulabiliyor. Bu indirimden yararlanılması için cezanın zamanında ödenmesi ise şart. Vergi cezalarında indirim uygulaması kapsamına belirli vergi ceza türleri giriyor ve her ceza türünde indirim uygulamaları farklılık gösteriyor.
Borsa Yatırımlarında Vergi Verilir mi?
Türkiye’deki tam mükellef yatırımcılar, yurt içi veya yurt dışında gerçekleştirdikleri yatırımlar için farklı vergilendirme yöntemleriyle karşılaşıyor. Türkiye’de hisse senedinden elde edilen gelirler için alınan vergiler genellikle stopaj yoluyla gerçekleşiyor. Bu doğrultuda beyan verme zorunluluğu bulunmuyor. Amerikan borsasından kazanılan gelirler için ise beyan zorunluluğu söz konusu olduğu için yatırımcıların vergi beyanında bulunması gerekiyor.
Vergi çeşitleri hakkında artık bilgi sahibisin. Peki, şimdi nasıl yatırım yapabileceğini de öğrenmek ister misin? Hemen App Store ya da Play Store üzerinden Midas uygulamasını indir, ister Borsa İstanbul ister Amerikan borsalarındaki güçlü şirketlere yatırım yaparak ortak ol! Paranı etkili şekilde yönetmek için sen de hemen başla!
Hisse senetleri riskli yatırım ürünleridir. Şirketlere ortaklık, hem kârlarına hemde zararlarına ortaklık anlamına gelir. Ana paranızdan kâr etme ihtimaliniz olduğu gibi, zarar etme ihtimalinizde bulunmaktadır.
