Petrol sadece ham madde olarak değil, işlenmiş farklı formlarıyla da modern hayatın her alanında hala sıkça kullanılıyor. Peki, petrolün yer altından yeryüzüne uzanan zorlu yolculuğuna yakından tanık olmaya ne dersin? Bunun için sayfanın sonuna dek bize eşlik etmen yeterli!
“Kara altın” olarak nitelenen petrol, dünya genelinde enerji üretimi amacıyla kullanılan en değerli doğal kaynaklardan biri olmayı sürdürüyor. Bu sıra dışı madde, başlı başına sahip olduğu önemin yanı sıra ilaç sanayi, ulaşım ve taşımacılık gibi pek çok sektörün de lokomotifi konumunda. Bu sayfada ilerledikçe, “Petrol nasıl oluşur?” ve “Petrol nasıl çıkarılır?” sorularına yanıt bulurken petrolün gerçek değeri hakkında da bilgi sahibi olabilirsin. Hadi öyleyse, şimdi öğrenmek için odaklanma vakti!
Petrol Nedir?
Petrol, doğada likit halde bulunan, çıkarılıp işlendikten sonra başta enerji sektörü olmak üzere pek çok alanda kullanılan değerli bir doğal kaynak. Latince petro (kaya) ve oleum (yağ) kelimelerinin birleşiminden meydana gelen petrol kavramı, ülke ekonomileri ve modern yaşamın devamlılığı için hala en temel ihtiyaçların başında geliyor.
Petrol nerede çıkarılır sorusuna yanıt bulma amacıyla tüm dünyada hummalı bir keşif ve araştırma süreciyle başlayan petrolün hikayesi, sondaj ve refine tesisleriyle devam ediyor. Milyonlarca yıl süren jeolojik dönüşümler sonucunda meydana gelen petrol, çıkarılması ve işlenmesi zorlu ve pahalı prosedürler gerektirse de dünyanın en çok kullanılan doğal madeni olarak konumlanıyor.
Petrol Ne İçerir? Nelerden Oluşur?
Petrol doğada katı, sıvı ve gaz şeklinde bulunan hidrokarbonların bir araya gelmesi ile meydana geliyor. Petrolün içerisinde bulunan elementlerin yüzdesel dağılımı ise yüzde 84 karbon, yüzde 12 hidrojen, yüzde 1 oksijen ve çok düşük miktarda kükürtten oluşuyor.
Petrol, çıkarıldığı bölgenin yapısına göre farklı renklere ve özelliklere sahip oluyor. Petrolün içeriğinde en az bulunan element olan kükürt, buna rağmen petrol çeşitlerinin sınıflandırılmasında önemli bir görev üstleniyor. Çünkü petroldeki kükürt oranı ne kadar düşükse saflaştırma işlemi de o kadar pratik bir şekilde uygulanabiliyor.
Petrol Kaç Yılda Oluşur?
Petrolün oluşumu gezegenimizin geçtiği jeolojik aşamaların tarihiyle paralelliğe sahip olduğu için bu noktada milyonlarca yıllık devasa bir zaman dilimi söz konusu. Petrolün yolculuğu bugünden yaklaşık 540 milyon yıl önce, Paleozoik Dönem denen çağda, denizdeki planktonların fosilleşip deniz yüzeyine çökmesiyle başlıyor. Kara altın petrol, günümüzdeki teknolojilerle yeryüzüne çıkartılarak ve yine üstün teknolojik proseslerden geçip işlenerek dünyaya enerji vermeye devam ediyor.
Jeolojik başkalaşımlar sonucu denizlerin dibinde ve yer altında biriken organik kalıntılar, yeryüzüne çıkartılıp işlenerek petrol adını verdiğimiz doğal kaynağa dönüşüyor. Dünyada var olan tüm petrol kaynaklarının milyonlarca yıllık fosilleşme süreci sonunda oluşumunu tamamladığı biliniyor. Sadece bir kısmı hala keşfedilmeyi ve çıkarılmayı bekliyor.
Petrol Nasıl Oluşur?
Petrol, denizlerdeki canlı popülasyonunun fosilleşmesi sonucu geride kalan tortu ve birikintilerden oluşuyor. Petrolün oluşması milyonlarca yıla yayılan oldukça uzun bir süreç gerektiriyor. Deniz yatağında ve kayalıklarda biriken, yüzeylerin çamurlu yapısıyla bütünleşen yağlı yapıdaki akışkan maddeler, zaman içerisinde başkalaşarak petrole dönüşüyor.
Deniz Petrolünün Oluşumu
Deniz petrolü, deniz yatağında milyonlarca yılda biriken fosillerin tortularından meydana geliyor. Petrol genel olarak ölü organizmaların kalıntılarının birikmesi ve çok uzun yıllar içerisinde yapısal olarak değişmesiyle oluşuyor. Deniz petrolü de denizlerde yaşayan algler ve zooplanktonlar başta olmak üzere deniz canlılarının ölü organizmalara dönüştükten sonra fosilleşip tortul kayalar altında yoğun ısı ve basınca maruz kalmasıyla ortaya çıkıyor.
Kara Petrolünün Oluşumu
Kara petrolünün oluşumu da deniz petrolüyle aynı özellikleri gösteriyor. Petrol denizlerdeki organik kalıntıların yoğun ısı ve basınca maruz kalarak kaya diplerine, derin yüzeylere tutunması, oralarda birikerek yıllar içerisinde başkalaşmasıyla oluşuyor. Milyonlarca yıllık dünya tarihinde yeryüzü şekillerinin değişmesi ve geçmişteki su alanlarının bugünün kara parçaları olmasıyla, günümüzde karada da bolca petrol kaynağına rastlanıyor.
İlk Petrol Ne Zaman Bulunmuştur?
Petrolün rafine edilmeden ham haliyle ilk kez milattan önce (MÖ) 1’inci yüzyılda Çin’de kullanıldığı belirtiliyor. Bunun da öncesinde petrol ürünü kullanımının çok daha eskiye dayandığı söyleniyor. Örneğin; Tarihçi Herodot, Babil’in yapımında asfalt kullanıldığını yazıyor. Petrolün bulunuş ve kullanılış tarihi de neredeyse oluşumu kadar eskiye dayanıyor.
İşte, tüm bunlar ve daha fazlasıyla petrolün zaman yolculuğundaki satır başları:
- Herodot’a göre, günümüzden 4 bin yıl önce Babil Sarayı’nın inşasında sur ve kuleler için asfalt kullanıldı.
- En eski Çin yazılarından biri olan I Ching’e göre, petrol ham haliyle ilk kez MÖ 1’inci yüzyılda Çin’de keşfedildi, çıkarıldı ve kullanıldı.
- İngiliz kaşifler, 1795’te Myanmar’da elle kazılmış yüzlerce kuyuyla üretim yapan bir petrol çıkarma endüstrisini belgeledi.
- İlk modern petrol rafinerileri 1854-1856 yıllarında Polonya’da inşa edildi.
- İlk ticari petrol kuyusu 1858 yılında Kanada’da faaliyete geçirildi.
- 1859 yılında ABD Pennsylvania yakınlarında açılan bir kuyudan petrol fışkırması, ilk gerçek ve modern petrol kuyusunun açılışı olarak kabul edildi.
- 1878 yılında İsveç’te inşa edilen ilk başarılı petrol tankeri Zoroaster, Ludvig Nobel tarafından tasarlandı.
Ham Petrol Çeşitleri Nelerdir?
Ham petrol türleri içeriğine göre sınıflara ayrılıyor. Kükürt içeriği az olan petrol tatlı petrol, içeriğinde fazla kükürt bulunan petrol ise acı veya ekşi petrol olarak adlandırılıyor. Ham petrolün rengi genellikle koyu siyah olsa da bu madde doğada yeşilimsi, sarımsı, kırmızımsı renklerde de bulunabiliyor. Ancak az kükürt ve metal içeren ham petroller daha çok berrak renkte olma eğilimi gösteriyor.
Ham petrolün ayrıştığı diğer nokta ise çıkarıldığı bölgeye göre oluyor. Çıkarıldığı bölgeye göre dünyanın en çok talep gören ham petrol türleri işte şu şekilde sıralanıyor:
- WTI (Western Texas Intermediate) Petrolü: Hafif ve tatlı yapıda olan WTI petrolü, çıkarma ve taşıma maliyeti yüksek bir ham petrol çeşidi. Bu petrol türü Orta Amerika’dan çıkarılıyor ve NYMEX üzerinden işlem görüyor.
- Brent Petrolü: Hafif tatlı bir ham petrol çeşidi olan Brent, dünyanın en kaliteli ham petrolleri arasında geliyor. Çıkarma ve taşıma maliyeti daha uygun olan Brent, Kuzey Denizi’nden çıkarılıyor ve ICE (Intercontinental Exchange) üzerinden işlem görüyor.
- Umman Petrolü: Tuzlu petrol grubunda yer alan Umman ham petrolü, yüksek sülfürlü ve yoğun kıvamlı bir özelliğe sahip. Bu petrol sadece tek bir ülkeden değil, genel olarak Orta Doğu’dan çıkarılıyor ve DME (Dubai Mercantile Exchange) üzerinden işlem görüyor.
Petrol Nasıl Çıkarılır?
Petrol, sistemli bir plan ve gelişmiş teknoloji kullanılarak ilerletilen masraflı ve meşakkatli bir işlemler dizisiyle çıkarılıyor. Adımlar ise şöyle:
- Keşif: İlk olarak petrol yataklarının tespit edilmesi için detaylı bir keşif sürecine başlanıyor. Araştırma boyunca jeofiziksel taramalar, sismik ve gravite çalışmaları, manyetik ölçümler gibi yöntemler kullanılarak yer altındaki petrol aranıyor.
- Sondaj: Petrol yatağı tespit edildikten sonra sondaj kulesi ile sıvı, gaz ve kum numuneleri alınıyor. Sondaj işleminden sonra açılan kuyu tamamlanarak petrolün akışı daha da iyileştiriliyor.
- Çıkarma: Petrolü çıkarmak için pompalar ya da basınçlı gazlara kuyuya dalınıyor. Böylelikle yer altındaki petrol yüzeye çıkarılıyor.
Petrol Nasıl İşlenir?
Yoğun bir çalışmayla yeryüzüne çıkarılan petrol, yine maliyetli bir prosedürle işleniyor. Petrol rafinerisine nakliye edilen petrolün işlenme yolculuğu şu maddeleri takip ediyor:
- Fiziksel ve mekanik işlemler: Damıtma, ısıtma, soğutma, çöktürme ve basınç uygulamaları yapılıyor.
- Kimyasal işlemler: Parçalama, reforming, izomerizasyon, polimerizasyon, alkilasyon, hidrojenasyon ve benzeri uygulamalar gerçekleştiriliyor.
- İstenmeyen maddelerin ayrışması: Ara ve son ürünlerde istenmeyen maddeler çeşitli tekniklerle petrolden arındırılıyor.
Petrol Ürünleri Nelerdir?
Petrol ürünleri başta enerji sektörü olmak üzere kimya, tarım, taşımacılık ve inşaat gibi sektörlerin de temel malzemelerini oluşturuyor. Petrol ürünlerini kullanıldıkları sektörlere ve kullanım alanlarına göre şu şekilde sınıflandırmak mümkün:
- Enerji sektörü: Benzin, LPG, motorin, mazot, doğalgaz, jet yakıtı, gaz yağı
- İnşaat: Asfalt, boya, yapıştırıcı
- Tarım: Gübre ve ilaç ham maddesi
- Kimya: Plastik, kauçuk, ilaç, boya, gübre
- Taşımacılık: Benzin, jet yakıtı, mazot
- Temizlik: Amonyak, sterilizasyon amaçlı sıvılar
- Giyim ve tekstil: Kauçuk, gora-tex, naylon
Dünyadaki en büyük enerji kaynaklarından biri olan petrole dair detaylı bilgiler edindiğine göre, Midas rehberliğinde yeni bilgiler keşfetmeye devam edebilirsin! Bunun için Play Store ve App Store uygulamaları üzerinden Midas’ı indirmen yeterli. Finans, ekonomi, yatırım ve borsa dünyasına dair en güncel bilgiler Midas’ta seni bekliyor!
Hisse senetleri riskli yatırım ürünleridir. Şirketlere ortaklık, hem kârlarına hemde zararlarına ortaklık anlamına gelir. Ana paranızdan kâr etme ihtimaliniz olduğu gibi, zarar etme ihtimalinizde bulunmaktadır.
