BIS (Uluslararası Ödemeler Bankası), beş kıtada -Türkiye’nin de aralarında olduğu- 63 ülkenin merkez bankalarına para politikaları ve ekonomik stabilizasyon konusunda destek sunuyor. BIS nedir merak ediyor ve bu güçlü kurumun çalışma prensiplerini öğrenmek istiyorsan merak ettiğin her şey ve daha fazlası bu yazıda!
“Merkez bankalarının merkez bankası” olarak ifade edilen BIS (Uluslararası Ödemeler Bankası), dünyanın dört bir yanındaki ülkelerin para politikalarına, ekonomik dengelerine ve yatırım mekanizmalarına mentorluk yapmak, analizleri ve raporlarıyla merkez bankalarına kılavuzluk etmek için çalışıyor. Ülkeler arası diyalog, dayanışma ve iş birlikleri için platformlar yaratan BIS, ülke ekonomileri için olduğu kadar global ekonomi üzerindeki etkisi nedeniyle de güçlü ve önemli bir kurum. Hadi, kapıda daha fazla beklemeden hemen şimdi detaylara geçelim!
BIS Nedir?
BIS, ülkelerin merkez bankalarına finansal istikrarı sağlayacak ve para politikalarını iyileştirecek düzenlemelerin tartışıldığı, raporlandığı ve analiz edildiği bir forum olarak tanımlanabilir. İngilizce “The Bank for International Settlements” kelime grubunun kısaltması olan BIS, Türkiye’de “Uluslararası Ödemeler Bankası” olarak biliniyor. Merkezi İsviçre’nin Basel kentinde olan BIS, dünya genelinde 63 ulusal merkez bankası için tarafsız ekonomi raporları hazırlıyor ve finansal analizler paylaşıyor.
BIS’in Amacı Nedir?
Merkez bankalarının merkez bankası olarak konumlanan BIS’in öncelikli amacı, ulusal merkez bankalarının rezerv politikalarını iyileştirmek ve istikrarlı bir para politikasına kavuşmalarını sağlamak. Ulusal merkez bankalarına finansal istikrarın sağlanması için bir nevi mentorluk hizmeti sunan BIS, merkez bankalarının deneyim aktarımları ve sorunlarına çözüm arayışları için de bir diyalog sahası oluşturuyor. Aynı şekilde kurum, uluslararası iş birlikleri ve fon kaynakları için de merkezi bir üs vazifesi görüyor.
BIS Ne Zaman Kuruldu?
BIS, İsviçre’nin Basel kentinde 1930 yılında kuruldu ve hala oradaki merkezinde hizmet veriyor. BIS’in ilk kuruluş amacı, Almanya’nın I. Dünya Savaşı’ndan kalan borçlarının düzenlenmesi olarak açıklanıyor. Sonuç olarak, 20 Ocak 1930 tarihinde Lahey Konferansında (Hague Conference) kabul edilen Young Planı bağlamında Uluslararası Ödemeler Bankası kurulmuş oluyor.
İlk başlarda, kurulun bu durumu düzenleyip yoluna koyduktan sonra kapatılması planlanıyor. Ancak ulusal merkez bankaları, BIS’in varlığından memnun olduklarını söyleyip kurumun varlığını sürdürmesini destekliyor. Böylelikle 1960’lı yıllardan itibaren BIS’in faaliyet alanı genişliyor ve bugünlere geliniyor.
BIS Kime Ait?
Bağımsız ve uluslararası bir kuruluş olan BIS’ın tek bir sahibi bulunmuyor. BIS, dünyanın dört bir yanından 63 ülkenin merkez bankasına ev sahipliği yapan uluslararası bir kuruluş olarak hizmet veriyor. Uluslararası Ödemeler Bankasının 1930 yılındaki kuruluş kadrosunda Almanya, Belçika, Fransa, İngiltere, İtalya, Japonya, ABD ve İsviçre’nin merkez bankaları yer alıyor. BIS daha sonra yıllar içerisinde genişleyerek Türkiye’nin de bulunduğu 63 ülkenin yer aldığı bir kuruluş halini alıyor.
BIS Belçika, Fransa, Almanya, İtalya, Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri Merkez Bankası başkanlarından oluşan altı adet resen direktör dahil olmak üzere en fazla 18 üyeye sahip olabiliyor. BIS Yönetim Kurulu Başkanlığı görevini ise 2025 yılına kadar Fransa Merkez Bankası Başkanı François Villeroy de Galhau üstlenmiş durumda. BIS’in genel merkezi İsviçre – Basel’de yer alırken, ayrıca Hong Kong ve Mexico City’de de merkezleri bulunuyor.
BIS Nasıl Çalışır?
BIS, kendisine üye olan 63 ülkenin merkez bankasına eşit mesafede kalarak uluslararası bir diyalog ve iş birliği platformu yaratacak şekilde çalışıyor. Uluslararası Ödemeler Bankası, temel misyon olarak ülkelerin ekonomik olarak stabilizasyona ulaşması, güçlü para politikalarına sahip olması ve sağlıklı rezerv politikalarıyla yönetilebilmeleri için küresel çapta organizasyonlar düzenliyor.
BIS, her yıl hem 3 ayda bir hem de yıl sonunda geniş kapsamlı raporlar açıklayarak üye ülkelerinin merkez bankası politikaları hakkında analizlerde ve öngörülerde bulunuyor. Bunun yanı sıra -gıda enflasyonu, küresel mali krizler, merkez bankalarındaki yönetimsel krizler gibi- gerekli gördüğü durumlarda özel açıklamalar yayınlayarak üye ülkelere uyarılar da yapabiliyor.
BIS’in Faaliyet Alanları Nelerdir?
BIS’in faaliyet alanları temel olarak bankacılık ve ekonomik analiz olmak üzere iki ana kola ayrılıyor. Çeyrek dönemlerde raporlar yayınlamak, yine yıllık değerlendirme raporu hazırlamak, gerekli durumlarda öneri ve müdahale içeren bildiriler yapmak, üye ülkelerin katılımıyla toplantılar düzenlemek ve üye ülkeler arasında diyalog köprüsü olmak, BIS’in rutin faaliyetleri arasında yer alıyor.
Merkez bankalarına dijital gelişmelere uyumlanmaları için önerilerde bulunmak da BIS’in faaliyet alanına giriyor. Mesela ulusal merkez bankalarına en son sunulan dijital para basma önerisi, yeni teknolojilerle uyum desteğine güçlü bir örnek oluşturuyor. BIS’in faaliyet alanlarını, hayata geçirdiği dört ana departman ve bunlara bağlı alt birimler şekillendiriyor:
Departmanlar:
- Genel Sekreterlik
- Bankacılık Departmanı
- Para ve Ekonomi Departmanı
- BIS İnovasyon Merkezi
Birimler:
- Hukuk Servisi ve İletişim Birimi
- İç Denetim ve Uyum Birimi
- Risk Yönetimi Birimi
BIS Üyeleri Kimlerdir?
BIS, 5 kıtadan dünya GSYİH’sinin yaklaşık yüzde 95’ini oluşturan 63 merkez bankasına ait olarak faaliyetlerini sürdürüyor. BIS’in kurucu ülkeleri Belçika, Fransa, Almanya, İtalya, Japonya ve Birleşik Krallık’tan meydana geliyor. BIS üyeleri 34’ü Avrupa’da, 16’sı Asya’da, 5’i Güney Amerika’da, 3’ü Kuzey Amerika’da, 3’ü Afrika’da ve 2’si Okyanusya’da olacak şekilde dağılım gösteriyor. Uluslararası Ödemeler Bankası’na üye ülkeler arasında Avrupa kıta bölgesinden Türkiye de yer alıyor.
Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası BIS’e Ne Zaman Üye Oldu?
Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB), 1951 yılından bu yana Uluslararası Ödemeler Bankası (BIS) üyeleri arasında yer alıyor. TCMB, BIS’in genel kurul toplantılarına katılma, oy kullanma ve temsil haklarına sahip. Buna ek olarak Türkiye, 5 bin altın frank ile kuruluşun hissedar ülkeleri arasında da yer alıyor. Nitekim BIS’in sermayesi altın frank olarak ifade ediliyor. 1 altın frank 0,29 gram altına karşılık geliyor.
Geçmişten Bugüne BIS’in Türkiye’ye Etkileri Nelerdir?
BIS, her sene üç ayda bir yayınladığı raporlar ve yıl sonunda yayınladığı yıl değerlendirmesiyle üye ülkelerin merkez bankası politikalarına ışık tutmaya, onların daha güçlü ve dengeli ekonomi politikaları izlemesine yardımcı oluyor. BIS’in Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasına etkileri de diğer ülkelere olduğu gibi görev tanımları çerçevesinde gelişiyor.
BIS, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası hakkında dönem dönem özel açıklamalarda da bulunuyor. Bu açıklamalar genellikle T.C. Merkez Bankasındaki yönetim değişikliklerine bağlı olarak ortaya çıkan denge sorunlarını irdeleyen ya da Merkez Bankasının para politikalarına eleştiri getiren açıklamalar oluyor. BIS’in merkez bankalarının dijital para basması önerisi ve TCMB’nin bunu gündemine alması, yakın tarihte BIS’in Türkiye’ye etkilerine örnek olarak gösterilebilir.
Unutma; finans, borsa ve yatırım dünyasıyla ilgili en temel ve güncel bilgileri daima Midas’ta bulabilirsin! Hadi, App Store ve Play Store üzerinden Midas uygulamasını sen de hemen indir, finansal okuryazarlığını artıracak bilgiler ve yatırım ipuçlarıyla dolu sayfalarda gezinmeye başla!
Hisse senetleri riskli yatırım ürünleridir. Şirketlere ortaklık, hem kârlarına hemde zararlarına ortaklık anlamına gelir. Ana paranızdan kâr etme ihtimaliniz olduğu gibi, zarar etme ihtimalinizde bulunmaktadır.
