Bir şirketin finansal gücünü, sürdürülebilirliğini, kârlılığını anlamanın en kesin ve kestirme yolu bilançoda özkaynak raporuna bakmaktan geçiyor. Özkaynak verilerini bu kadar önemli yapan unsurların neler olduğunu merak ediyor musun? Cevabın evet ise bilançoda özkaynak hakkında aradığın tüm bilgilere bu yazıda ulaşabilirsin!
Bir şirketin özkaynağı ya da özsermayesi o şirketin bugünü ve geleceği hakkında çok bilgi içeriyor. Bu nedenle bilançoda özkaynak tablosunu doğru okumak oldukça önemli. Güçlü özkaynak verilerine sahip şirketler finansal stabilizasyona sahip oluyor, borçlarını ödemede dengeli ve güvenilir bir tablo sunuyor, yatırım potansiyeliyle ön plana çıkıyor. Bu ve benzeri niteliklere sahip şirketler bu doğrultuda sürdürülebilir bir büyüme performansı gösteriyor.
Şirketlerin finans gücünü en net şekilde görebileceğin özkaynakları doğru okuyabilmek seni de iş dünyasında güçlü bir oyuncu yapabilir. Hadi; bilançoda özkaynak nedir, özkaynak hesapları nelerdir ve özkaynak oranı kaç olmalıdır gibi soruların yanıtlarına hakim ol ve edindiğin bilgilerle sen de bir adım öne çık!
Bilançolarda Belirtilen Özkaynak Nedir?
Bilançolarda belirtilen özkaynak, kısaca işletme sahibinin ya da tüm ortakların bilanço tarihinde şirkete yapmış oldukları sermaye yatırımlarının tutarını ifade ediyor. Özkaynak, Vergi Usul Kanunu’nun 192’nci maddesinde “İşletmenin sahip olduğu iktisadi kıymetler ile alacakların toplamından borçların düşülmesi sonucu geriye kalan tutar” olarak açıklanıyor. Özkaynak temelde şirket sahiplerinin şirketteki hissesi anlamına geliyor.
Özsermaye adıyla da bilinen özkaynak, iki temel maddeden oluşuyor:
- İşletme sahibinin ya da tüm ortakların işletmeye yaptıkları sermaye yatırımlarının tutarını gösteriyor.
- Ödenmiş sermaye, sermaye yedekleri, dönem net kar ve zararları, kar yedekleri, geçmiş yıl kârları ve zararlarını içeriyor.
Bilançoda Özkaynak Neden Önemlidir?
Bilançoda özkaynak şu nedenlerle önem taşıyor:
- Özkaynaklardaki değişimi izlemek, şirketin varlık yönetimi ile mevcut ve potansiyel gücü hakkında önemli bilgiler içeriyor.
- Özkaynak, şirketin borç yönetimini nasıl yaptığını anlatan oldukça önemli bir gösterge. Özkaynaklarını azaltmadan borçlarını yönetebilen şirketler, güçlü şirketler olarak başarılarını sürdürülebilir kılıyor.
- Özkaynaklar, bir şirketin toplam değerini anlamak için değerli verileri içeriyor.
- Şirketin tasfiye durumu olduğunda şirket ortakları paylarını bilançodaki özkaynakta belirtilen payları üzerinden belirleyebiliyor.
- Özkaynağın gücü ve yeterliliği şirketlerde vergi açısından avantajlı bir pozisyon yaratıyor. Aynı şekilde finansman gider kısıtlaması da özkaynak verilerine göre şekilleniyor.
Özsermaye ve Özkaynak Aynı mıdır?
Evet, özsermaye ve özkaynak aynı anlama geliyor. Bazen bu iki kelimenin yanı sıra özvarlık kelimesi de yine aynı anlamı karşılayacak şekilde kullanılıyor. Özkaynak, özsermaye ya da özvarlık dendiğinde “bir şirketin sahip ve ortaklarının şirket bilançosundaki haklarının toplam değeri” anlamını çıkarmak gerekiyor.
Özkaynak Hesapları Nelerdir?
Özkaynak hesapları, muhasebede 5 rakamı ile başlayan farklı kodlarla tanımlanıyor. Özkaynaklar kendi içerisinde ise altı hesap grubuna ayrılıyor:
- 50 – Ödenmiş Sermaye: Şirketin ana sözleşmesinde ortakların taahhüt ettiği sermayeden ödenmeyen sermaye çıkarıldığında bulunan miktar ödenmiş sermayeyi ifade ediyor. Ödenmiş sermaye hesaplarında artış olduğunda hesabın alacak tarafına yazılıyor, azalış olursa hesabın borç tarafına kayıt yapılıyor. Bu hesap grubu içerisinde 500 Sermaye ve 501 Ödenmemiş Sermaye hesapları bulunuyor.
- 52 – Sermaye Yedekleri: Sermaye hareketleri sonucunda meydana gelen ve işletmede bırakılan tutarlar sermaye yedekleri grubunda izleniyor. Sermaye yedekleri hesaplarındaki artış alacak tarafına, azalış borç tarafına yazılıyor. Bu hesap grubu 520 Hisse Senetleri İhraç Primleri Hesabı, 521 Hisse Senedi İptal Kârları Hesabı, 522 Maddi Duran Varlık Yeniden Değerleme Artışları Hesabı, 523 İştirakler Yeniden Değerleme Artışları Hesabı, 524 Maliyet Artışları Fonu Hesabı ve 529 Diğer Sermaye Yedekleri Hesabı olmak üzere altı hesabı içeriyor.
- 54- Kâr Yedekleri: Şirketteki kârın gelecekteki potansiyel riskleri karşılamak amacıyla şirkette bırakılması anlamına geliyor. 540 Yasal Yedekler Hesabı, 541 Statü Yedekleri Hesabı, 542 Olağanüstü Yedekler Hesabı, 548 Diğer Kâr Yedekleri Hesabı, 549 Özel Fonlar Hesabı olarak toplam beş hesap bulunuyor.
- 57 – Geçmiş Yıl Kârları: Geçmiş dönemler kârlarından oluşuyor. Bu hesap 570 Geçmiş Yıllar Kârları Hesabı’ndan oluşuyor.
- 58 – Geçmiş Yıl Zararları: Bu hesap işletmenin geçmiş dönemlerde oluşan zararlarını içeriyor. Söz konusu hesapta 580 Geçmiş Yıl Zararları Hesabı bulunuyor.
- 59 – Dönem Net Kârı (Zararı): Bulunan hesap dönemine ait kâr ya da zarar bu hesapta kaydediliyor. 590 Dönem Net Kârı Hesabı ve 591 Dönem Net Zararı Hesabı (-) olmak üzere iki hesap bulunuyor.
Özkaynaklar Bilançoda Hangi Değerle Gösterilir?
Bilançoda aktifler ile borçlar arasındaki fark özkaynağı gösteriyor. Özkaynak borç olmamasına rağmen bilançoda pasif kısmına yazılıyor ve böylelikle aktif – pasif dengesi kurulmuş oluyor.
Bilanço, envanterde yer alan kıymetlerin tasnifi ve birbirlerine değerlerini içerecek biçimde düzenlenmiş belge anlamına geliyor. Bilançoda aktif ve pasif olmak üzere iki tablo bulunuyor. Aktif tabloda alacaklar ve mevcutsa zarar, pasif tabloda ise borçlar gösteriliyor.
Bilançoda Özkaynaklar Nasıl Hesaplanır?
Bilançoda özkaynak hesaplaması varlığın değerinden yükümlülüğün çıkarılması formülüyle yapılıyor. Buna göre;
Özkaynak = varlık – yükümlülük
Bu genel formülün yanı sıra özkaynak ya da özsermaye için iki farklı hesaplama yöntemi daha bulunuyor:
- Analitik yöntem: Vergi Usul Kanunu’nun 192’nci maddesine göre aktif toplam ile borçlar arasındaki fark analitik yöntem adını taşıyor. Analitik yöntem, yukarıda yazılı olan “özkaynak = varlık – yükümlülük” formülü uygulanarak yapılıyor.
- Sentez yöntemi: Bu yöntemde özkaynak net aktiflerden borçlar çıkarılarak bulunuyor. Bu yöntem girişimcinin işletmeye koyduğu varlığın toplamını veriyor.
Bilançoda özkaynak hesabı, işletmenin hem bugünkü mevcut tablosunu hem de gelecekteki potansiyel başarısını ortaya koyması açısından büyük önem taşıyor. Özkaynak hesabı sonucunda şirketler özvarlıklarının toplamını, alacak-borç dengelerini, kâr marjlarını, yatırım potansiyellerini ve şirket olarak güncel piyasa değerini detaylı ve doğru biçimde tahlil edebiliyor.
Özkaynak Oranı Kaç Olmalıdır?
Sermaye Piyasası Kurulu’nun Seri 5 No:65 sayılı Tebliği’nde genel özkaynak oranı başlangıçta yüzde 50, sürdürme oranı olarak ise yüzde 35 oranlarıyla açıklanıyor. Portföyde yer verilen payların teminat oranları, özkaynak oranı hesaplamasında büyük önem taşıyor. Her payın kurum tarafından belirlenen teminat oranları farklılık gösterebiliyor.
Özkaynak oranını bulmak için şu formül uygulanıyor:
Özkaynak oranı = (özkaynak – kredi tutarı) / özkaynak tutarı
Özkaynak oranı kredi kullanımını doğrudan etkiliyor. Kredi kullanımı yapan şirketin özkaynağındaki sürdürme oranı yüzde 35’in altına düştüğü takdirde şirket yetkilisine en geç 2 gün içerisinde bu oranı başlangıç oranı olan yüzde 50’ye çekme zorunluluğu bildiriliyor.
Özkaynak oranı yüksekse işletme için artı bir senaryo oluşuyor, işletmenin giderlerini sıkı denetimde tuttuğu, finansal açıdan dengede kalabildiği, sürdürülebilir bir yol izlediği ve yatırım potansiyelinin büyük olduğu anlamına geliyor.
Bilançoda özkaynak üzerine en detaylı ve güncel bilgilere Midas üzerinden ulaşabildiğin gibi finans, bankacılık, borsa, yatırım sektörlerine dair aradığın tüm bilgiler için de adres Midas! Midas yatırım hesabına kolayca ulaşmak için App Store veya Play Store üzerinden uygulamayı indir ve güncel bilgilere kolayca ulaşmanın tadını çıkar!
Hisse senetleri riskli yatırım ürünleridir. Şirketlere ortaklık, hem kârlarına hemde zararlarına ortaklık anlamına gelir. Ana paranızdan kâr etme ihtimaliniz olduğu gibi, zarar etme ihtimalinizde bulunmaktadır.
