Ülkeler arası para birimi değerlerini anlamak için pek çok analiz yöntemi kullanılıyor. Bunlardan en dikkat çekeni ise Big Mac endeksi! Evet, McDonald’s’ın popüler hamburgeri Big Mac’ten bahsediyoruz. Peki ya bir hamburger, ekonomistlerin ve yatırımcıların para birimi değer analizlerini nasıl yönlendirebilir? Cevabı sayfanın ilerleyen satırlarında!
McDonald’s’ın popüler hamburgeri Big Mac’in sadece akşam yemeği seçimlerinde değil, ekonomiye yön verecek kararlarda da söz sahibi olduğunu biliyor muydun? Hayır, bunu lezzetinin akılları baştan almasına borçlu değil. Farklı ülkelerdeki Big Mac hamburger fiyatlarının karşılaştırılarak o ülkenin para biriminin ne ölçüde değerli olduğu anlaşılıyor. Yıllardır ekonomistlerin, analistlerin ve yatırımcıların gözde endekslerinden biri olan Big Mac endeksi, özetle ülkelerdeki ekonomik gidişatı anlamanın kolay ve ilgi çekici bir yolu. Peki, Big Mac endeksi hakkında şimdi daha fazlasını öğrenmeye ne dersin?
Hadi, Big Mac endeksi hesaplama yöntemini, Big Mac endeksi 2023 sıralamasını ve çok daha fazlasını bizimle keşfet!
Big Mac Endeksi Nedir?
Big Mac endeksi, farklı ülkelerdeki para birimlerinin değerlerini karşılaştırmak amacıyla 1986 yılının eylül ayında The Economist dergisi muhabiri Pam Woodall tarafından oluşturulan bir endeks. McDonald’s’ın yıllardır menüsünde bulunan Big Mac hamburgerden adını alan bu endeks, aynı ürünün farklı ülkelerdeki fiyatlarının görülmesini sağlıyor.
Ülkelerin satın alma güçlerini gösteren Big Mac endeksi, finansal bir araştırma yöntemi olarak 35 yılı aşkın süredir kullanılmaya devam ediyor. Big Mac endeksi, ismini McDonald’s’ın hamburgerinden aldığı için McDonald’s endeksi olarak da biliniyor. Tek bir ürünün baz alındığı Big Mac endeksinin iPod endeksi gibi benzerleri de bulunuyor.
Big Mac Endeksi Ne için Kullanılır?
Big Mac endeksinde satın alma gücü paritesi (Purchasing power parity – PPP) temel alınıyor. Satın alma gücü paritesi, standart bir mal ve hizmetin farklı ülkelerdeki fiyat oranını görmeyi sağlıyor. Big Mac endeksi de tam olarak bu amaç için kullanılıyor. Buna göre Big Mac endeksi, güncel döviz kurlarından ziyade bir ülkedeki satın alma gücünü gerçek değerlerle tespit etmeyi sağlıyor. Bu sayede farklı ülkelerin para birimlerinin satın alma gücü basit bir şekilde ortaya çıkıyor.
Big Mac Endeksi Nasıl Hesaplanır?
Big Mac endeksi hesaplama yöntemi aslında oldukça basit. Ancak hesaplamanın doğru yapılması için mutlaka güncel dolar kuru ve Big Mac hamburger fiyatlarının kullanılması gerekiyor. Ülkeler arasındaki satın alma gücünü ölçmek için iki ülkedeki Big Mac hamburger fiyatlarını bölmek gerekiyor. Elde edilen sonuç iki para birimi arasındaki değer farkını ortaya koyarak satın alma gücünü gözler önüne seriyor.
Örneğin; pazar ve tüketici verilerinde uzmanlaşmış bir şirket olan Statista’nın 2023 yılı Temmuz ayında yayınladığı verilere göre Türkiye’de bir Big Mac hamburger satın almak için 3,52 Amerikan doları ödemek gerekiyor. Bu tarihler baz alındığında Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) bir Big Mac hamburger ise 5,58 dolar. Türkiye ve ABD arasındaki Big Mac endeksi oranını hesaplamak için bu iki tutar bölünüyor. Sonucunda elde edilen oran 3,52 / 5,58 = 0,63 oluyor. Bu oran satın alma gücü üzerinden iki ülke arasındaki değer farkını açıklıyor. Buna göre Temmuz 2023’te Türk lirasının Amerikan dolarından daha ucuz fiyatlandığı endeks üzerinden görülebiliyor.
| Big Mac endeksi hesaplaması, ülkedeki para biriminin olması gereken değerin altında mı üstünde mi olduğunu görmek bakımından da büyük önem taşıyor. Buna göre özellikle yatırımcılar, Big Mac endeksi verilerini döviz piyasasıyla karşılaştırarak işlemlerini yönetiyor. Yatırımlardan önce enflasyondaki değişim oranlarını görmek ve resmi kayıtlarla karşılaştırmak için de Big Mac endeksi sıklıkla tercih edilen bir analiz yöntemi oluyor. |
Big Mac Endeksi Nasıl Yorumlanır?
Big Mac endeksi, 1986 yılından bu yana altı ayda bir olmak üzere yılda iki kez açıklanıyor. Her yıl açıklanan Big Mac fiyatları ve bunun üzerinden yapılan ülkeler arası para birimi değer karşılaştırması, ülke içi ekonomik düzey bakımından önemli bilgiler ortaya koyuyor. Buna göre Big Mac endeksi, aşağıdaki noktalar özelinde yatırımcılara fikir veriyor:
- Big Mac endeksi değerinin düşük veya yüksek olması, bir ülkenin para biriminin diğer ülkelere göre değerini açıklamaya yardımcı oluyor. Daha yüksek bir endeks değeri, o ülkede aynı miktarda dövizle daha az satın alım yapılabileceğini gösterebiliyor.
- Yıllar içindeki Big Mac endeks değerleri incelenerek para birimi değerlerinin seneler içindeki değişimi görülebiliyor. Bu bağlamda endeks değerlerindeki dalgalanmalar, ani ve sürekli düşüş veya yükselişler ülke ekonomisindeki dengesiz durumları anlamaya yardımcı oluyor.
- Big Mac endeksi, ülke vatandaşlarının genel manada yaşam maliyetlerini görmeye de yardımcı oluyor. Bu konu özellikle yatırıcımlara pek çok konuda fikir veriyor.
Big Mac Endeksi Sıralaması 2023
| Big Mac Hamburgerin Ülkelere Göre ABD Doları (USD) Cinsinden Küresel Fiyatı* *Temmuz 2023 verilerine göre | |
| 1. İsviçre | 7,73 USD |
| 2. Norveç | 6,92 USD |
| 3. Uruguay | 6,86 USD |
| 4. Arjantin | 5,99 USD |
| 5. Euro bölgesi (Almanya, Avusturya, Belçika, Estonya, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İrlanda, İspanya, İtalya, Kıbrıs, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Malta, Portekiz, Slovakya, Slovenya, Yunanistan) | 5,82 USD |
| 6. İsveç | 5,74 USD |
| 7. Amerika Birleşik Devletleri | 5,58 USD |
| 8. Meksika | 5,58 USD |
| 9. Sri Lanka | 5,58 USD |
| 10. Danimarka | 5,41 USD |
| 11. Kosta Rika | 5,41 USD |
| 12. Britanya | 5,39 USD |
| 13. Suudi Arabistan | 5,06 USD |
| 14. Yeni Zelanda | 5,04 USD |
| 15. Avustralya | 5,02 USD |
| 16. Polonya | 4,98 USD |
| 17. Birleşik Arap Emirlikleri | 4,9 USD |
| 18. Kolombiya | 4,87 USD |
| 19. Singapur | 4,86 USD |
| 20. Çek Cumhuriyeti | 4,85 USD |
| 21. Brezilya | 4,81 USD |
| 22. Şili | 4,65 USD |
| 23. İsrail | 4,64 USD |
| 24. Kanada | 4,57 USD |
| 25. Kuveyt | 4,56 USD |
| 26. Bahreyn | 4,51 USD |
| 27. Nikaragua | 4,35 USD |
| 28. Honduras | 4,14 USD |
| 29. Peru | 4,13 USD |
| 30. Güney Kore | 4,08 USD |
| 31. Macaristan | 3,99 USD |
| 32. Katar | 3,85 USD |
| 33. Tayland | 3,74 USD |
| 34. Guatemala | 3,69 USD |
| 35. Umman | 3,69 USD |
| 36. Hırvatistan | 3,68 USD |
| 37. Moldova | 3,57 USD |
| 38. Türkiye | 3,53 USD |
| 39. Ürdün | 3,53 USD |
| 40. Çin | 3,5 USD |
| 41. Azerbaycan | 3,49 USD |
| 42. Pakistan | 3,44 USD |
| 43. Romanya | 3,24 USD |
| 44. Japonya | 3,17 USD |
| 45. Vietnam | 3,12 USD |
| 46. Hong Kong | 2,95 USD |
| 47. Malezya | 2,92 USD |
| 48. Ukrayna | 2,84 USD |
| 49. Filipinler | 2,82 USD |
| 50. Güney Afrika | 2,81 USD |
| 51. Mısır | 2,62 USD |
| 52. Hindistan | 2,54 USD |
| 53. Endonezya | 2,52 USD |
| 54. Tayvan | 2,39 USD |
Kaynak: Global price of a Big Mac as of July 2023, by country (in U.S. dollars)
Statis’in Temmuz 2023 verilerine göre Big Mac hamburgerin ülkelere göre ABD doları cinsinden küresel fiyatları tablodaki gibi sıralanıyor. Buna göre ilk sırada yer alan İsviçre’nin para birimi frang, ABD dolarına kıyasla en yüksek değerli para birimini oluşturuyor. Tüm liste bu bağlamda incelenebildiği için Big Mac fiyat endeksi ülkelerin ekonomik düzeylerini görebilme noktasında büyük önem sağlıyor.
Big Mac Endeksi Neden Eleştiriliyor?
Big Mac endeksi yıllardır kullanılmasına karşın bazı ekonomistler tarafından eleştiriliyor. Bunun nedeni ise Big Mac endeksinin küresel bağlamda kabul edilebilir olmaması şeklinde açıklanıyor. Peki, bununla kast edilen tam olarak ne?
- Ekonomistler, birçok ülkede Mc Donald’s’ta yemek yemenin yerel bir restorana yemek yemeye kıyasla nispeten daha pahalı olduğunu söylüyor. Bu nedenle Mc Donald’s’a olan talebin her ülkede aynı olmadığına değiniliyor.
- Bir Big Mac hamburgerin fiyatı üretim ve nakliye faaliyetleri ve ülkedeki yerel pazarın durumuna göre belirleniyor. Bu nedenle ekonomistlere göre Big Mac endeksi, para birimi değerlerini incelemek için mantıklı bir yöntem oluşturmuyor.
- Big Mac fiyatları satıldığı bölgeye göre değişkenlik gösterebiliyor. Metropollerde satılan Big Mac hamburgerin fiyatı kırsal bölgedekilerle aynı olmayabiliyor. Bu durum da değer belirlemesi üzerinde sorun teşkil ediyor.
- Ekonomistler yoksul ülkelerdeki işçilik maliyetlerinin daha düşük olduğunu belirtiyor. Bu nedenle söz konusu ülkelerde Big Mac hamburgerin daha ucuz kalmasının normal olduğu ve bunun kurun değeriyle ilgili olmadığı paylaşılıyor.
Yatırımcılar, yatırımlarını en iyi şekilde yönetmek için pek çok endeksi takip ediyor. Peki, sen hala şirketlere nasıl yatırım yapabileceğini bilmiyor musun? Neyse ki geç kalmadın! Hemen App Store veya Play Store üzerinden Midas uygulamasını indir, Midas yatırım hesabıyla yatırım yapmaya başla! Midas uygulaması üzerinden aynı zamanda canlı verileri takip ederek yatırımlarını en iyi şekilde yönlendirebilirsin!
Hisse senetleri riskli yatırım ürünleridir. Şirketlere ortaklık, hem kârlarına hemde zararlarına ortaklık anlamına gelir. Ana paranızdan kâr etme ihtimaliniz olduğu gibi, zarar etme ihtimalinizde bulunmaktadır.
