Daha istikrarlı mali kararlar almak adına ekonomi literatüründe kabul gören farklı uygulamalar bulunuyor. Ortodoks ve Heterodoks ekonomi politikaları, para piyasasını kontrol altında tutmak için uygulanan iki farklı modeli ifade ediyor. Birbirinden pek çok yönle ayrılan bu ekonomi modellerinin detaylarını tam da şimdi öğrenmeye ne dersin?
Sürdürülebilir bir ekonomik kalkınma stratejisi izlemek ülkeler için her geçen gün daha da önem kazanıyor. Ortodoks ve Heterodoks ekonomi modelleri, ekonomik istikrarı sağlamak ve piyasaya yön vermek için farklı politikaları beraberinde getiriyor. Finansal dengesizlikleri gidermeyi amaçlayan bu iki ekonomi modeli, enflasyonu düşürmeye ve ödemeler dengesini iyileştirmeye yönelik hazırlanıyor. Ancak ortak amaçlarına karşılık tabii ki bu iki yaklaşım arasında çeşitli farklar bulunuyor.
Genel anlamda bakıldığında, Ortodoks ekonomi politikası geleneksel olarak onaylanmış uygulamaları içerirken Heterodoks ekonomi politikası bunun tam tersi bir perspektif çiziyor. Peki, Ortodoks ve Heterodoks politikalar nedir? Bu ekonomi modellerinin amaçları ve farkları neler olabilir? Hadi, özellikle son yıllarda sıklıkla duyduğumuz bu kavramları tüm detaylarıyla yazımızın devamında keşfet!
Ortodoks Ekonomi Modeli Nedir?
Ortodoks ekonomi modeli geleneklere ve kabul edilen genel görüşlere bağlı kuramlardan oluşan bir mali politika türü. Ortodoks kelimesi, Yunanca “orthos” (doğru) ve “doxa” (inanç, öğreti) sözcüklerinden oluşmakta olup “doğru inanç” anlamına geliyor. Ortodoks ekonomi politikası da bu anlamdan hareketle geleneksel öğretileri baz alan ana akım ekonominin bir kolu olarak değerlendiriliyor. Neoklasik ekonomiye dayanan bu ekonomi modeli, arz ve talep dengesini optimum bir noktaya indirme ilkesiyle çalışıyor.
Ortodoks ekonomi modeli, devlet müdahalesini önleyerek piyasa dinamiklerinin doğal olarak işlemesine izin veriyor. Bu ekonomi modeli, talep ve arz dengesiyle fiyatları ve üretim miktarlarını belirliyor. Ayrıca serbest rekabetin sağlanması ve piyasalarda tüketici tercihlerine dayalı kararların alınması için ortam sağlıyor.
Ortodoks Ekonomi Modeli Neyi Amaçlar? Getirileri Nelerdir?
Ortodoks ekonomi modeli, birincil hedef olarak ekonomik büyümeye odaklanıyor. Bu ekonomi modeli serbest piyasa teşvikini savunuyor ve bütün politika araçlarının da bu amaçla yönetilmesini istiyor. Ortodoks ekonomi modeli, arz ve talep arasındaki dengesizlerin ortadan kaldırılmasını ve serbest piyasa rejiminin benimsenmesini amaç ediniyor. Kanıtlanmış olan ve neden-sonuç ilişkisine dayanan Ortodoks ekonomi doktrinleri, ekonomik anlamda yaşanan dalgalanmaları belirli bir düzlemde bir araya getirme noktasında daha sağlıklı bir seçenek oluyor.
Ortodoks ekonomide arz talep dengesine bağlı olarak serbest ticaret ve serbest döviz kuru gibi liberal politikalar benimseniyor. Ortodoks ekonomi politikasının sonucunda ise yaşam standartlarının iyileştirilmesi ve yoksulluğun azaltılması hedefleniyor. Aynı zamanda özel mülkiyet haklarına saygı duyulması, yatırımların teşvik edilmesi, sermaye ve iş gücü hareketliliğinin serbestleştirilmesi gibi unsurlar da bu ekonomi modeliyle önem kazanıyor.
Ortodoks Ekonomi Modelinin Dezavantajları Nelerdir?
- Ortodoks ekonomi modeline olan aşırı güven finansal krizlere ve gelir eşitsizliğine yol açabiliyor.
- Sadece ekonomik düzenlemelerin esas alındığı bu politikada politik, sosyal ve kültürel faktörler ihmal ediliyor.
- Ortodoks ekonomi modeli piyasada paranın bollaşmasına ve dolayısıyla kısa vadede talebin artmasına neden oluyor. Fiyatların yükselmesi ise işten çıkarmalara yol açıyor.
Heterodoks Ekonomi Modeli Nedir?
Heterodoks ekonomi modeli, kelime anlamı olarak Yunanca “heteros” (farklı) ve “doxa” sözcüklerinden türetilmiş olup “farklı inanç” anlamına geliyor. Heterodoks ekonomi 1960’ların sonlarında Neoklasik (Ortodoks) teoriye karşı olarak ortaya çıktı. Dolayısıyla Heterodoks ekonomi politikası için Ortodoks ekonomi modelinin dışında kalan uygulamalar demek hiç de yanlış olmaz. Nitekim bu ekonomi modeli, Ortodoks ekonomi politikasına uygun olmayan yöntemler olarak görülüyor.
Temelini Marksist öğretiden alan Heterodoks ekonomi anlayışı, daha çok merkeziyetçi yönlendirmeyle piyasada genel odak noktayı büyütmeyi esas alıyor. Enflasyonu bastırmak için fiyat sabitlemelerinin yapılması ve serbest dış ticaret rejimi dışındaki kontrolcü uygulamalar Heterodoks ekonomi modeli politikaları arasında gösterilebiliyor.
Heterodoks Ekonomi Modeli Neyi Amaçlar? Getirileri Nelerdir?
Heterodoks ekonomi modelinin temel amacı mal ve hizmet fiyatlarının tek bir merkezden kontrol edilmesini için zemin hazırlamak. Bu yaklaşımda fiyatlar talep enflasyonundan bağımsız olarak işliyor. Ancak Heterodoks uygulamalar faiz ve kur gibi unsurlardan da etkileniyor. Heterodoks ekonomi politikası, merkezi fiyat kontrolleri yaparak ücretleri sabitliyor ve dış ticarete bir sınır koyuyor. Bunun en temel sebebi ise enflasyonu bastırmak ve dengede tutmak oluyor.
Heterodoks Ekonomi Modelinin Dezavantajları Nelerdir?
- Heterodoks ekonomi modeli, faiz oranlarının piyasa koşullarının öngörmediği seviyelerde tutulmasına neden oluyor.
- Oluşan fiyatlama ve faiz farklılıkların dolayı ekonomik dengesizliklere yol açıyor.
- Temel amacı mal ve hizmet fiyatlarının tek bir merkezden kontrol edilmesini sağlamak olan bu politika, faiz ve kur gibi küresel bileşenlerden etkileniyor. Bu da inorganik bir kontrol mekanizması ortaya çıkarıyor.
- Heterodoks ekonomide cari açığı düşürmek için ithalat azaltılıyor. Bu uygulamanın sonucunda ise ürünler karaborsaya düşüyor.
Ortodoks ve Heterodoks Ekonominin Farkı Nedir?
| Ortodoks Ekonomi Modeli | Heterodoks Ekonomi Modeli |
| Genel kabul görmüş geleneksel doktrinleri baz alır. | Marksist öğreti ile mal ve hizmetlerin fiyatlandırılmasının genel olarak bir merkezden belirlenmesi esasına dayanır. |
| Liberal bir serbest ekonomi söz konusudur. | Fiyatları baskılayan bir yapı söz konusudur. |
| Uzun vadeli çözümler sunar. | Kısa vadeli çözümler sunar. |
| Bireysel harcama teşvikleri ve kredi ucuzlaması gibi gelişmeler amaçlanır. | Daha yönlendirmeci devlet politikaları tercih edilerek piyasa tek bir merkezden yönetilir. |
| İnsanların rasyonel olduğunu varsayıp yalnızca akla dayanan uygulamalara yönelir. | İktisada sosyoloji, psikoloji, siyaset bilimi, tarih gibi bilimlerden aktarma yapar. |
Bu iki yaklaşım arasındaki temel fark hangi mal ve hizmetin kim tarafından nasıl üretileceği ve üretimin nasıl paylaşılacağı sorularına verilen yanıtlarla ortaya çıkıyor. Bunun yanı sıra günümüzde Ortodoks ve Heterodoks ekonomi politikalarının esnasında iç içe geçtiğini söylemek mümkün. Öyle ki bazı ülkelerin bu iki ekonomi politikasını da içeren karma ekonomi modelini kullandığı biliniyor.
Ortodoks Ekonomi Modeli Hangi Ülkelerde Kullanılmaktadır?
- Amerika Birleşik Devletleri
- Kanada
- İngiltere
- Almanya
- Fransa
- Avusturya
- İsviçre
Genellikle serbest piyasa ekonomisi prensiplerine dayanan liberal ekonomik politikaları benimsemiş ülkeler, Ortodoks ekonominin uygulandığı ülkeler olarak da karşımıza çıkıyor. Bunun yanı sıra Ortodoks ekonomi politikalarının ağırlıklı olarak gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler tarafından benimsendiğini söylemek mümkün.
2023 yılı itibarıyla Türkiye’nin de Ortodoks ekonomi modelini benimsemeye yönelik adımlar attığı görülüyor. Bununla birlikte Ortodoks ekonomi modelini uygulayan diğer ülkeler arasında Yeni Zelanda, Singapur ve Hollanda gibi ülkeler öne çıkıyor. Ancak bu ekonomi modelleri ülkelerin ekonomik özelliklerine tam olarak uymayabiliyor. Dolayısıyla hem Ortodoks hem de Heterodoks ekonomi politikaları tam anlamıyla uygulanamayabiliyor.
Heterodoks Ekonomi Modeli Hangi Ülkelerde Kullanılmıştır?
- Brezilya
- Arjantin
- Filipinler
- Peru
- İsrail
- Meksika
Heterodoks ekonomi politikası dünyada en çok Güney Amerika ülkelerinde uygulanmış ve uygulanmaya devam ediyor. Bu ekonomi modelinin tercih edildiği ülkelerde kısa süreli başarılar söz konusu olsa da genel tabloya bakıldığında Heterodoks ekonomi politikası uygulamalarının büyük başarıları beraberinde getiremediği gözlemleniyor.
Ülkemizde de bir dönem Heterodoks ekonomi politikası uygulandığı biliniyor. Fakat bu ekonomi modelinin diğer ülkelerde olduğu gibi bizde de başarısız bir sonuca neden olduğu görülüyor. Heterodoks ekonomi modelinin benimsendiği dönemlerde Türkiye’de kira sınırlandırması, fiyat denetimi gibi uygulamalara geçiş yapılmış olsa da bu yaklaşım genelde uzun ömürlü ve kalıcı bir başarı sağlayamıyor.
Heterodoks ve Ortodoks para politikası ne demek ve hangi ülkelerde uygulanıyor artık biliyorsun! Peki, kendi yapısına en uygun ekonomi politikalarını oluşturmayı başaran ülkelerin önde gelen şirketlerine yatırım yapmaya ne dersin? Hadi o zaman, Midas uygulamasını App Store veya Play Store üzerinden hemen şimdi indir!
Hisse senetleri riskli yatırım ürünleridir. Şirketlere ortaklık, hem kârlarına hemde zararlarına ortaklık anlamına gelir. Ana paranızdan kâr etme ihtimaliniz olduğu gibi, zarar etme ihtimalinizde bulunmaktadır.
