Dünyadaki Ekonomik Krizler ve Nedenleri

Bir günde alt üst olan ekonomi, beraberinde yoksulluk, açlık, siyasi kriz ve pek çok psikolojik etkiyi beraberinde getiriyor. Finansal alanda yapılan en ufak hataların büyük birer bunalıma düştüğü ekonomik krizler, ülkelerdeki refah düzeyinin adeta uçurumdan aşağı yuvarlanması anlamına geliyor. Sonuç mu? Etkileri yıllar boyunca devam eden sorunlar yığını… Peki, dünyadaki ekonomik krizler ve nedenlerinden sen şimdiye dek kaçını duydun?

Nedenleri farklı olsa da ekonomik krizlerin sonuçları hemen hemen aynı. Kimi zaman yanlış atılan finansal adımlardan, kimi zaman diplomatik anlaşmazlıklardan, kimi zaman ise küçük bir kıvılcımla ortaya çıkan savaşlardan… En ufak değişkenlerden direkt olarak etkilenen ekonomi, bazen sinsi bir sarsıntıda tüm sistemiyle birlikte çökebiliyor. Dünya ekonomik krizleri arasında büyük yankılara neden olan mali buhranlar hakkında daha detaylı bilgi almak istersen, seni yazımızın devamına doğru alalım! İşte, dünyada ekonomik krizler tarihi ve nedenleri!

1878 Ekonomik Krizi 

Birçok şirketin iflas bayrağını çekmesine neden olan 1878 Ekonomik Krizi, tarih boyunca yaşanan büyük krizlerden ilki sayılabilir. Üretim fazlası nedeniyle Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşanan bu krizde New York Menkul Kıymetler Borsasının faaliyetleri “Uzun Depresyon” olarak adlandırıldı. Bunun yanı sıra 10 gün süreyle işleme kapatılan borsa piyasada nakit sıkıntısına yol açtı. 

Zararına satışların yaşandığı bu kriz döneminde, Amerika’nın en büyük şirketleri bile batma eşiğine geldi. Fabrikalarla birlikte pek çok bankanın kapandığı bu dönemde, finans sektörünün çöküşüne de doğrudan zemin hazırlandı. Amerika’nın genelini etkileyerek işsizlik, tekelleşme ve finansal dengesizliklere neden olan 1878 Ekonomik Krizi’nin beş yıla yakın bir süre boyunca etkilerini tüm dünyada gösterdiği aktarılıyor.

1929 Dünya Ekonomik Krizi

Büyük Buhran olarak da bilinen 1929 Dünya Ekonomik Krizi, 20’nci yüzyılın en büyük ve en önemli krizlerinden biri. 1929 yılının ekim ayında başlayan bu kriz, 1930’lu yıllara kadar devam etti. Dünya Ekonomik Krizi, Birinci Dünya Savaşı’nın ardından dünyanın süper gücü haline gelen ABD’de yaşanan ve gelişen olayların neticesinde başladı. Amerika’da başlayan buhran çok geçmeden Avrupa’ya da yayıldı ve krizin etkisi daha sonraları tüm dünyayı etkisi altına aldı. Öyle ki 1929 Büyük Buhranı, İkinci Dünya Savaşı’nın başlamasının da en temel sebebi olarak görülüyor. 

Büyük Buhran’la birlikte dibe vuran New York Borsasının o dönemin parasıyla 4 milyar dolar kaybettiği biliniyor. Borsa ile başlayan ve içine bankaları da alan krizin, kısa sürede reel sektörü de etkisi altına aldığı paylaşılıyor. Bu buhran döneminde fabrikaların, aracı kurumların, ticarethanelerin iflas ettiği ve 3 binden fazla bankanın battığı belirtiliyor. Bu nedenle buhran nedeniyle başta sanayileşmiş ülkeler olmak üzere pek çok ülkede ekonomik küçülme yaşandığı aktarılıyor. Milyonlarca kişinin işsiz kalması, tarım ve sanayi üretiminin azalması gibi sonuçlara da neden olan bu krizin dünyada yıkıcı etkileri en fazla görülen buhranların başında geldiğini söylemek mümkün. 

1973 Petrol Krizi

1973 Petrol Krizi, OAPEC (Petrol İhraç Eden Arap Ülkeleri Birliği)’in Arap-İsrail savaşında İsrail ordusuna destek verdiği için ABD’ye uyguladığı 15 Ekim 1973 tarihli petrol ambargosundan dolayı çıktı. OAPEC’in savaşta İsrail’den yana olan ülkelere artık petrol ihraç etmeyeceğini ilan etmesiyle başlayan kriz mali bir çıkmaza dönüştü. Gelişmiş ülke sanayilerinin petrole bağlı olması, sanayileşmeyi pek çok açıdan olumsuz etkiledi. Petrol Krizi’nden en çok zararı ise petrol ithal eden devletler aldı. 

Petrolün darlığı piyasaları sarsarken, New York Borsası çöktü ve 97 milyar dolar kaybetti. Bu krizden Türkiye de fazlasıyla etkilendi. O dönemde petrol ihracatçısı ülkelere petrol borcu olan Türkiye, yıllar boyunca bu krizin olumsuz etkileriyle mücadele etti. Tahmin edileceği gibi Petrol Krizi’nden en kârlı çıkan ülkeler ise Arap ülkeleri oldu. Kriz sayesinde petrolden elde ettikleri geliri artıran Arap ülkeleri, bu süreçte ekonomik anlamda büyük bir kalkınma yaşadı. 

1987 Kara Pazartesi Krizi

Neredeyse küresel bir kriz olarak kabul edilen Kara Pazartesi, 1987’nin ekim ayında yaşandı. Dünya borsalarının kısa bir zaman içerisinde büyük oranda değer kaybetmesiyle başlayan kriz, yaklaşık bir hafta içerisinde tüm dünyada finansal bir krize yol açtı. Hong Kong Borsasında başlayan düşüş, New York ve Avrupa borsalarında da kayda değer bir zarara neden oldu. Öyle ki dünya ülkelerinin zararlarını kapatması 3 yıl aldı. Kara Pazartesi, bir günde borsaların en çok değer yitirdiği gün olarak tarihe geçti.

Kara Pazartesi Krizi’nin sonunda kayıtlara göre, Dow Jones Borsası 508 puanlık düşüşle yüzde 22,6 değer yitirdi. Ekim ayı sonunda Hong Kong Borsasında yüzde 45.8, Avustralya‘da yüzde 41,8, ABD‘de yüzde 22,68, Kanada’da yüzde 22,5 değer kaybı yaşandı.

1997 Asya Krizi

Temmuz 1997’de Tayland borsasında başlayan Asya Krizi, Asya Kaplanları olarak bilinen birçok Doğu Asya ülkesini etkiledi. Doğu Asya ülkelerinde para birimi değerlerinin ve borsaların çöküşüne neden olan 1997 Asya Krizi, kıta piyasalarında finansal paniğe ve milyarlarca dolarlık yatırımın çekilmesine yol açtı. Banka iflasları başta olmak üzere birçok finansal sorunun yaşanmasına sebebiyet veren Asya Krizi’nin etkileri özellikle Doğu Asya’da fazlasıyla uzun sürdü. Başta bölgesel anlamda olumsuz sonuçlar doğuran bu kriz, bir süre sonra küresel etki gösterdi. 

2001 Türkiye Ekonomik Krizi

Türkiye’de yaşanan ekonomik krizler arasında belki de en büyük çaplısı olan 2001 Türkiye Ekonomik Krizi, siyasi bir tartışmayla alevlenen bir buhran. Millî Güvenlik Kurulu toplantısında Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer ile Başbakan Bülent Ecevit arasında yaşanan siyasi kriz büyük bir ekonomik buhrana dönüştü. 1999 depreminin ardından toparlanamayan Türkiye için ikinci bir finansal darbe olan bu ekonomik kriz, beklenmedik ölçüde ekonomik daralmayla birlikte ülkeyi mali bir çöküşe sürükledi. 

Yaşanan siyasi tartışmanın hemen ardından İstanbul Menkul Kıymetler Borsasında yüzde 18,1 oranında düşüş yaşandı ve gecelik faizler yüzde 7500’e kadar yükseldi. Bu doğrultuda Türk lirasının değeri yüzde 40 civarında düştü. Yaşanan ekonomik kriz sonrasında ekonomi yüzde 9,5 oranında küçüldü. Ancak takip eden yıllarda uygulamaya konulan Uluslararası Para Fonu (IMF: International Monetary Fund) destekli programla birlikte hızlı bir artış gerçekleşti. Krizin ardından 2002 yılında yüzde 7,9, 2003 yılında yüzde 5,9, 2004 yılında yüzde 9,9 gibi rekor bir büyüme hızına ulaşıldı.

2008 Küresel Ekonomik Krizi

Tarihi boyunca en çok ekonomik kriz yaşayan ülkeler arasında bulunan Amerika, en son 2008 yılında Küresel Ekonomik Krizi ile karşı karşıya kaldı. Amerika’da başlayan buhran, kısa bir zaman içerisinde tüm dünyayı etkisi altına aldı. 1929 yılında yaşanan Büyük Buhran’dan çok daha yıkıcı bir kriz olarak kabul edilen bu buhran, ABD’deki mortgage sisteminin çökmesine yol açtı. Bu yüzden bu olaylar silsilesi, yakın tarih kaynaklarında Mortgage Krizi olarak da geçiyor. 

ABD’de 2007 yılında düşük gelir seviyesindeki tasarruf sahiplerine kullandırılan riskli konut kredilerinin geri ödemelerinde ortaya çıkan güçlük, 2008 Küresel Ekonomik Krizi’nin temel nedeni oldu. Kredilerin geri ödenemesinden dolayı finans piyasalarında dalgalanmalar başladı ve zamanla derinlik kazanarak küresel bir finans krizine dönüştü. Piyasalarda bir anlık nakit kıtlığı neticesinde büyük finansal şirketler iflas etmeye başladı ve Amerika’nın büyük finans kuruluşları dahi battığını açıkladı. 

2011 Yunan Ekonomik Krizi

Dünya ekonomik krizleri içerisinde etkisi günümüzde az da olsa devam eden 2011 Yunan Ekonomik Krizi, yalnızca Yunanistan’ı değil küresel çapta pek çok ülkeyi olumsuz etkiledi. Yunan Ekonomik Krizi, dönemin Yunan hükümetinin aşırı kamu borçlanması ve bu borçları ödeyememesinden kaynaklandı. 1980’lere dayanan yüksek cari açık düzeyini 2009 yılı son çeyreğine kadar sürdüren Yunanistan, 2011 yılında ekonomik krizle yüzleşmek durumunda kaldı.

Yunanistan’ın İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra yaşadığı en ağır finansal buhran olan bu kriz ekonomik daralmaya, işsizlik oranlarının artmasına ve döviz kurlarında istikrarsızlıklara neden oldu. Kriz çıktığında dönemin başbakanı Papandreu istifa etti ve krizin olumsuz etkilerinin ortadan kalkması için yeni bir hükümet kuruldu. Yunan Ekonomik Krizi’nden 3 yıl sonra 2014’te ise borç sorununu ortadan kaldıracağını söyleyen Syriza Partisi başa geçti. 

Sonuç: Tarih boyunda küresel çapta kendini gösteren finansal krizlerden ders çıkaran devletler, ülke ekonomilerini hareketlendirmek için finansal anlamda çeşitli strajetiler uyguladı. Sonucunda ise pek çoğu finansal yapısını olumlu yöne çekmeyi başardı. Ekonomide yeni akımların benimsenmesi ve finansal istikrar kararlarının alınması dünya ekonomisinin her geçen gün gelişmesine katkıda bulunuyor. Günümüzde çok daha sağlam temellere dayanan finansal sistemleriyle pek çok ülke, attığı adımlarla olası bir ekonomik krizin önüne geçmeyi hedeflediğini sık sık açıkça ifade ediyor. Bu noktada, sürekli olarak gelişen ve iyileşen ekonominin bir parçası olmak için güvenilir ve büyük şirketler aktif olarak faaliyet gösteriyor. 

Büyük şirketlere ortak olmak için App Store ya da Play Store üzerinden Midas uygulamasını hemen şimdi indir! ABD borsasında ve Borsa İstanbulda en çok işlem gören güvenilir hisselere yatırım yaparak sen de kendi ekonomik iyileşmene katkı sağla. Hadi, hiç vakit kaybetmeden birikimlerini kârlı birer yatırıma dönüştür!

Hisse senetleri riskli yatırım ürünleridir. Şirketlere ortaklık, hem kârlarına hemde zararlarına ortaklık anlamına gelir. Ana paranızdan kâr etme ihtimaliniz olduğu gibi, zarar etme ihtimalinizde bulunmaktadır.